برگزاری همایش میراث علمی و فرهنگی خاندان حمویی یزدی/ حمّوییان چه کسی هستند

«فخرالسادات خامسی‌هامانه» در معرفی خاندان حمّویی یزدی گفت: حموییان از سلسله‌های بزرگی هستند که آوازه نام‌شان از سواحل نیل تا هند و خراسان تا مصر را در برگرفته و در بسیاری از کتب عربی و ایرانی نام و نقش این دودمان و رجال بزرگ که در شهرهای بزرگ جهان اسلام مورد احترام مردم بوده و نقش راهنمایی را داشته‌اند، مطرح بوده است. 

به گفتۀ وی، بنابر کتاب «مشیخه» که دربارۀ یکی از عارفان اوایل قرن دهم به نام «سالک‌الدین حمّویی»، ساکن یزد و نیز خاندان وی توضیح می‌دهد، انتصاب این دودمان و خاندان بزرگ به یزد هم رسیده است.

 

 

خاندان حمویی از نظر کیفی در همۀ حوزه‌ها وارد شدند

 

 

«اصغر دادبه» استاد بازنشسته فلسفه اسلامی و ادبیات عرفانی دانشگاه علامه طباطبایی و مدیرگروه ادبیات دایره المعارف بزرگ اسلامی، که در این نشست حضور یافته بود، گفت: خاندان‌های فرهنگی در طول تاریخ نقش تعیین کننده داشته‌اند؛ به‌گونه‌ای که خاندان‌هایی بوده‌‌اند که موجب تحول کلی سیاست در جهان اسلام شده و یا جزو نظام‌پردازان درجه اول عالم تشیع بوده‌اند. 

مدیرگروه ادبیات دایره المعارف بزرگ اسلامی در خصوص خاندان‌های معروفی که در جهان تعیین کننده بوده‌اند به خاندان «برمکی» اشاره کرد به عنوان خاندانی فرهنگی که نظام سیاسی عرب‌های صهیونیست را تغییر داده؛ تعیین کنندۀ جریان سیاسی دوره عباسی بوده و در اتفاق‌هایی که برای استقلال ایران روی داده نقش بنیادی داشته است و نیز «خاندان نوبختی» که در طراحی نظام تشیع بسیار اهمیت داشته است. 

دادبه به خاندان «حمّویی» اشاره کرد و افزود: شاید ویژگی خاندان حمّویی از نظر کمی و کیفی را هیچ خاندانی در ایران نداشته باشد؛ چراکه این خاندان تا دوره انوشیروان پیش رفته و در جهان اسلام گسترش می‌یابند.

به گفتۀ وی، سعدالدین حموی یکی از شاعران قرن هفتم، از اعضای این خاندان است.

 

 

بزرگترین خاندان ایرانی، خاندان حموییان یزد است

 

 

«اکبر ایرانی» مدیرعامل مؤسسه میراث مکتوب تنها سند معرفی خاندان حمّویی را کتاب مشیخه عنوان کرد و در خصوص این کتاب گفت: مشیخه مجموعه دست نوشته‌ها و یادگارنوشته‌های بالغ بر صد نفر از بزرگان، فقها، فلاسفه، عرفا، مورخین و رجال سیاسی است که مربوط به پنج نسل از خاندان حموییان یزد است.

ایرانی افزود: طبق تحقیقات، بزرگترین خاندان ایرانی، خاندان حموییان یزد است که از دوره ساسانیان یعنی پیش از اسلام نام این دودمان در اسناد وجود داشته و در دوره سامانیان، در قرن چهارم نیز اسم‌شان دیده می‌شود.

وی ادامه داد: در قرن ششم در بحرآباد جوین این خاندان دوباره نشأت می‌گیرند و هشت نسل از آنها کل منطقه خراسان را طی کرده، به سمت شامات(فلسطین و دمشق فعلی) و سپس مصر می‌روند و در دربار صلاح‌الدین ایوبی سلطنت می‌گیرند.

مدیرعامل مؤسسه میراث مکتوب بیان کرد: دو تن از اعضای خاندان حمّویی حاکم مصر بوده؛ یکی از این افراد در دمشق حاکم شده است و یک نفر در قزوه شهید شده و اکنون نیز جزو شهدای قزوه است؛ به گونه‌ای که هر کدام از اعضای این خاندان در سیاست، قضا و تألیف کتاب منشأ آثار بوده‌اند. 

به گفتۀ ایرانی، «غازان خان مغول» به دست «صدرالدین ابراهیم حمویی» مسلمان می‌شود و این خاندان با علامه حلی، شهید ثالث و بزرگان در ارتباط بوده‌اند و از این مرحله است که در زمان مغول یادداشت‌ها و آثار آنها در یزد یافت می‌شود.

وی تصریح کرد: یادداشت‌های مشیخه می‌گوید که سالک الدین حمّویی فردی یزدی المولد بوده است و پس از مدت‌ها، این خاندان دوباره به یزد بازگشته‌اند.

ایرانی با بیان اینکه برخی کشورها برای تقویت هویت ملی خود شخصیت‌های مهم را سرقت می‌کنند، گفت: برای مثال، برخی کشورها، ابن سینای همدانی را نابغه عرب دانسته‌اند؛ ترک‌ها در کتاب‌های درسی خود ابن سینا را ترک می‌دانند و در ترکیه به نام خود مولانا را سرقت می کنند.

او ادامه داد: همچنین نام‌هایی چون فارابی، نظامی گنجوی و دیگر شخصیت‌های ایرانی به دلیل بی‌توجهی ایرانیان به این شخصیت‌های ارزشمند از سوی دیگر کشورها به سرقت رفته است؛ این در حالی است که گنیجنه‌هایی در تمدن ایران اسلام وجود داشته اند که باید برای پاسداشت و برساخته‌کردن آنها برنامه‌ریزی کرد.

وی یادآوری کرد: متأسفانه از دوره صفویه، از قرن یازدهم و دوازدهم هیچ اطلاعی از خاندان حمّویی یزدی نیست و احتمال می‌رود نام این خاندان به دلیل تحول آوایی دچار تغییر شده باشد.

به گفتۀ مدیرعامل مؤسسه میراث مکتوب، این خاندان شیعی هستند و نسل آنها پزشک، قاضی، مرجع تقلید، عارف، ادیب، معلم بوده‌اند.

 

 

کتاب مشیخه تاریخ حیات فرهنگی ادبی و علمی یزد در بازه زمانی ۱۷۸ ساله

 

 

«محمدرضا ابوئی مهریزی»، هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی اهل بین(ع) و مدیرگروه تاریخ اسلام در باب اهمیت نسخه خطی نفیس مشیخه گفت: این نسخه تاریخ جریان و سیر حیات فرهنگی، ادبی و علمی یزد در بازه زمانی ۱۷۸ ساله، از سال ۸۴۵ هجری تا ۱۰۲۲ هجری قمری که دوره تاریخی بسیار مهم و سازنده و تعیین کننده در شکل‌گیری هویت تاریخی فرهنگی و ادبی ایرانیان امروز یعنی دوران تیموری و نیمه اول دوره صفوی.بوده است.

به گفتۀ وی، نشانه‌های حضور این خاندان در یزد مشخصأ از قرن هشتم هجری و پس از ترک خراسان دیده شده است و بخشی از این خانواده حضور پررنگی در نظام علمی، آموزشی، اداری و دیوانی حکومت مصر و شام داشته اند. 

ابویی بیان کرد: در جغرافیای ایران زمین، این افراد، پررنگ‌ترین حضور را از قرن هشتم یعنی دوره آل مظفر تا اواخر دوره صفوی در قرن یازدهم صفوی داشته‌اند.

وی در اهمیت کتاب مشیخه  تصریح کرد: این کتاب در جریان فرآیند تاریخی اشاعۀ مذهب تشیع نقش تعیین کننده‌ای داشته‌است و اگر به اسناد و آثاری در خلال قرون هشتم نهم و دهم که فرآیند گذار تاریخی ایران از تسنن به تشیع را نشان دهند، مراجعه کنیم، بدون تردید یکی از ارزنده ترین اسناد، کتاب مشیخه یزدی است؛ از این رو، انتشار این کتاب دست مایه غنی برای پژوهش‌های تاریخی مردم یزد است.

 

 

رونمایی از مجموعه یادداشت‌های دانشمندان و رجال خاندان حمّویی یزدی

 

 

گفتنی است، مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب کشور قصد دارد با حمایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، استانداری یزد و دیگر دستگاه‌ها به برگزاری همایش میراث علمی و فرهنگی خاندان حمویی یزدی در استان یزد اقدام کند.

در نظر است در این همایش میراث تاریخی، جغرافیایی، علمی و فرهنگی، میراث رجالی در المشیخه، میراث علمی و پزشکی، میراث عرفانی ایران در المشیخه و میراث شیعی و فرهنگی خاندان حموییان در یزد بررسی و از کتاب المشیخه(مجموعه یادداشت‌های دانشمندان و رجال این خاندان) رونمایی شود.

این همایش با همکاری استانداری یزد، بنیاد ریحانة الرسول، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران، شورای شهر یزد، سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری یزد برگزار خواهد شد.

 

 

منبع:استانداری یزد