نوآوری در همه سطوح مستلزم تغییر ساختارهای غیربهره‌ور است

 

وب با اشاره به این که مباحث پایداری از نیمه دوم قرن بیستم، با تمرکز بر مسائل محیط زیستی، در ادبیات سیاستمداران و مدیران صنعتی وارد شد، افزود: برای شناخت پایداری سیستم بایستی سوالاتی را مطرح کنیم؛ مثلاً این که پایداری سیستم چیست؟ چگونه می‌توان یک سیستم را پایدار ساخت؟ چه مولفه‌هایی بایستی سیستم را پایدار سازند و چگونه و کجا؟

 

معاون پژوهشی دانشگاه یزد در ادامه گفت: چند دهه پیش مجموعه‌ای از ریسک‌های محیط زیستی مثل موضوعات مربوط به لایه اوزون، تغییرات اقلیمی، چرخه نیتروژن، انقراض گونه‌ها و موارد مشابه اینها در مقیاس جهانی اتفاق افتاد که ناشی از توسعه‌های تکنولوژیک سریع بود و به دنبال آن موضوعی تحت عنوان حدود رشد و همچنین این سوال مطرح شد که رشد اقتصادی تا کجا باید ادامه یابد؟

 

لطفی اضافه کرد: اگر توسعه ناپایدار باشد، منجر به نابودی اقتصادی و محیط زیستی می‌شود یعنی توسعه می‌تواند به خرابی بنیان‌هایی که روی آنها بنا شده منجر شود، بنابراین این موضوع مطرح شده است که باید به پیچیدگی ارتباطات میان محیط زیست، اقتصاد و اجتماع توجه کرد.

 

وی در این باره تاکید کرد: راه‌حل‌های مناسب برای توسعه پایدار صرفا از طریق بهبودهای تدریجی اتفاق نمی‌افتد و ما نیاز به یک نگاه کل‌گرا و سیستمی داریم.

 

به گفته‌ی لطفی، دیدگاه‌های متفاوت و البته محدودی که در فرایند برنامه‌ریزی و اجرای توسعه شهری وجود دارد منجر به مجموعه‌ای از راه‌حل‌های غیریکپارچه می‌شود و یک سری فعالیت‌های ناهماهنگ را شکل می‌دهد که باعث مصرف بالای انرژی‌های تجدیدناپذیر، مجموعه‌ای از ضایعات، آلودگی و جزیره‌های حرارتی و نیز تکیه طرح‌ها بر مباحث صرف اقتصادی می‌شوند.

 

وی با طرح این سوال که چه چیزی باید پایدار شود، اظهار کرد: وقتی از پایداری سیستم سخن می‌گوییم باید به سه مقوله اعم از محیط زیست، اجتماع و سیستم‌هایی که زندگی انسان را پشتیبانی می‌کنند، توجه کنیم و در هر دو سمت مصرف و تولید باید به سه مقوله‌ای که یاد شد توجه شود.

 

معاون پژوهشی دانشگاه یزد با اشاره به این که دو رویکرد در تصمیم‌گیری‌های مربوط به پایداری سیستم وجود دارد، گفت: یکی از این رویکردها از بالا به پایین است که از سوی سیاستمداران اتخاذ می‌شود و درواقع مداخله دولت است و رویکرد دیگر، از پایین به بالاست که توسط بخش خصوصی و انجمن‌ها و نهادهای مردمی‌ اتخاذ می‌شود که براساس آن اصول تولید و مصرف پایدار را در کسب ‌و کارهای خود به کار می‌برند.

 

به گفته‌ی دبیر پانزدهمین کنفرانس بین‌المللی مهندسی صنایع، در دنیا نظام‌های ارزیابی پایداری وجود دارند که سعی می‌کنند براساس سه محور یادشده و مجموعه‌ای از شاخص‌ها نمره پایداری را در هر سیستمی ‌ارزیابی کنند و به تصمیم‌گیرندگان کمک کنند تا بدانند چه فعالیت‌هایی را انجام دهند و چه فعالیت‌هایی را انجام ندهند.

 

لطفی در بخش دیگری از سخنان خود، عنوان کرد: چگونه باید به بحث پایداری سیستم پرداخت؟ آیا بهبودهای تدریجی که هر گروهی سعی می‌کنند آنها را در پیش گیرند، کافی است؟ در این راستا دو رویکرد وجود دارد؛ یکی رویکردهایی که بیشتر حالت مواجهه دارند و دیگری، رویکردهایی که سعی می‌کنند انطباق یابند و در فضا آرامش ایجاد کنند.

 

وی خاطرنشان کرد: رویکردهای مقابله‌ای سعی می‌کنند به موضوع پایداری بیشتر از توسعه اهمیت دهند و رویکرد دوم بیشتر سعی دارد یک‌ هارمونی در مجموعه مولفه‌ها برقرار کند و نهایتا به راه‌حل‌های برد – برد برسد.

 

لطفی ادامه داد: ما در گذشته مسائلی مثل مباحث اقتصادی و بیکاری داشتیم، اما مسائلی هم هستند که اخیراً اضافه شده‌اند؛ مثل مسائل محیط زیستی و اجتماعی.

 

وی با تاکید بر این که مدیریت در کشور ما به یک مسأله چندهدفه پیچیده با اهداف کاملاً متعارض تبدیل شده است، بیان کرد: کشورهای توسعه‌یافته به توسعه در ابعاد اقتصادی دست یافته‌اند و اکنون درگیر مسائل اجتماعی و زیست‌محیطی هستند اما ما همچنان مسائل اقتصادی را هم داریم و این، کار ما را به مراتب سخت تر می‌کند.

 

دبیر پانزدهمین کنفرانس بین‌المللی مهندسی صنایع با بیان این که در توسعه پایدار با یک مساله چند هدفی روبه‌رو هستیم،خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم به جنبه‌های محیط زیستی بپردازیم، ممکن است از جنبه‌های اقتصادی بازبمانیم و اگر بخواهیم به جنبه‌های اقتصادی بپردازیم ممکن است از جنبه‌های محیط زیستی و اجتماعی باز بمانیم.

 

وی بیان این سئوال که آیا می‌توان هرسه جنبه را با هم داشت؟ در پاسخ به آن گفت: راه حل متداول این است که باید یک مصالحه و موازنه بین این سه هدف برقرار کنیم یعنی از هر کدام به مقداری داشته باشیم اما پیشنهادی که در این رابطه مطرح می‌شود، تمرکز بر نوآوری سیستمی و سیستمهای نوآورانه است؛ به این ترتیب می‌توانیم هر سه هدف به ظاهر متعارض را همراستا کنیم و این البته کار بسیار دشواری است.

 

وی با بیان این که منظور از نوآوری، سیستم‌های نوآوری و نوآوری در مدیریت و فرایندهاست، تصریح کرد: این موضوع  به معنای نوآوری صرف در تولید، محصولات و خدمات نیست بلکه به معنای نوآوری در همه فرایندها، لایه‌ها و سطوح است که در این خصوص ما نیاز به تصمیمات متفاوتی داریم و نمی‌توانیم همچنان با یک ساختار حاکمیتی چند میلیونی که به‌شدت غیربهره‌ور است، این نوآوری را محقق سازیم.

 

لطفی در پایان تاکید کرد: مهندسان صنایع به ‌شدت می‌توانند در این بحث موثر باشند چرا که گمان می‌کنم تفکر سیستمی ‌و ابزار پویایی‌شناسی سیستمی‌ می‌تواند در این راستا به ما کمک کند و از دریچه مدل‌سازی دینامیکی سیستم‌ها ما را به تصمیمات، راه‌حل‌ها و تصمیمات نوآورانه برساند.

 

 

منبع:ایسنا یزد