آب؛ عنصر بحرانی امنیت آینده

 

وی افزود: در این کارگروه خبرگان، تشکل‌ها و  مطبوعات حضور نداشتند بنابراین در جهت بهره‌گیری از نقطه نظرات این گروه‌ها، مقرر شد برنامه در حضور این گروه‌ها ارائه شود که کانون تفکر آب با حضور خبرگان و استادان حوزه آب محل مناسبی برای ارائه گزارش جامع سازگاری با کم آبی است . 

 

به گفته‌ی جوادیان زاده، برنامه با شعار ۱۰۰ درصد مدیریت مصرف در سه بخش کشاورزی  با ۵۰ درصد کاهش مصرف، صنعت، معدن و خدمات با ۳۰ درصد کاهش مصرف و شرب و بهداشت با ۲۰ درصد کاهش مصرف تدوین شده است . 

 

وی در مورد سازگاری بخش کشاورزی یزد با کم آبی تصریح کرد: مقرر شد که تمام چاه‌های کشاورزی به کنتورهای هوشمند مجهز شوند و اگر کشاورزی مایل به خریداری و نصب کنتورهای مذکور نباشد، شرکت آب منطقه‌ای سامانه دوسویه که اطلاعات آنلاین کنتورهای کشاورزی را از سیستم‌های برق مخابره می‌کند و توانایی خاموشی چاه را دارد، نصب خواهد کرد . 

 

جوادیان زاده با ارائه توضیحاتی پیرامون تعرفه‌های در نظر گرفته شده برای مشترکین خانگی، تعرفه‌ها را راهی مناسب در جهت صرفه‌جویی در مصرف آب دانست . 

 

سازگاری با کم آبی یک مدیریت تطبیقی است

 

«جواد محجوبی» مدیر برنامه‌ریزی شرکت آب منطقه‌ای یزد نیز در این نشست کم آبی را نبود آب کافی برای تامین نیازهای روزانه تعریف و شامل دو بخش کمبود آب مقطعی که با رفع بحران برطرف می‌شود و کمیابی آب که موضوعی مزمن است و میزان مصرف منابع آبی موجود از آب تخصیص یافته تجاوز می‌کند، خواند.

 

وی سازگاری را هوشمندی در راستای ضرورت بقا و دوام برای توسعه، شناخت محدودیت‌ها و عمل در دامنه آن معرفی و تصریح کرد: سازگاری با کم آبی یک مدیریت تطبیقی است و به پویایی همه سیستم‌های اقتصادی، اجتماعی، امنیتی و طبیعی توجه می‌کند و با توجه به فرصت‌های لازم برای شرایط آینده، وجود برنامه سازگاری با کم آبی، ضروری است . 

 

به گفته محجوبی، در این برنامه علاوه بر هدف، وسیله حرکت و موانع نیز مشخص و عوامل موثر بر کم آبی در دو دسته‌ی طبیعی و انسانی طبقه‌بندی شده است . 

 

وی اضافه کرد: شناخت وضعیت موجود در فصل اول برنامه مذکور تدوین شده و در فصل دوم، برنامه‌ها شامل مدیریت تامین و مدیریت مصرف به تفکیک سازمان‌ها و نهادهای مرتبط با آب و  در سه بخش کشاورزی، صنعت، معدن و خدمات و شرب و بهداشت نظیر طرح بازچرخانی پساب شهر یزد به منابع شرب چرخاب جهت تغذیه مصنوعی آن،  خاموشی چاه‌های کشاورزی در جهت فرهنگ‌سازی برای تحویل حجمی آب، راه‌اندازی سامانه دوسویه آب و برق و سامانه قطع‌کن چاه‌های آب کشاورزی، طرح سپاس آب و غیره و در سه مقطع زمانی اضطراری(تا پایان سال ۱۳۹۸)، کوتاه‌مدت (۱۴۰۰) و میان‌مدت (۱۴۰۵) تدوین شده است . 

 

کاهش ۳۵۰ میلیون مترمکعب آب کشاورزی یزد

 

محبوبی در رابطه با اجرای این طرح در بخش کشاورزی گفت: برنامه در بخش کشاورزی شامل دو بخش اقدامات سازه‌ای و غیر سازه‌ای در نهایت منجر به کاهش ۵۰ درصدی آب در بخش کشاورزی معادل ۳۵۰ میلیون مترمکعب آب، خواهد شد . 

 

وی عنوان کرد: تمام دستگاه‌های اجرایی موظف هستند براساس بند ۴ (مسدود کردن چاه‌های غیرمجاز، جلوگیری از اضافه برداشت، نصب کنتور هوشمند، اصلاح و تعدیل چاه‌ها) و بند ۵ (ترویج الگوی کشت بهینه و توسعه شبکه‌های آبیاری نوین) به کاهش مصرف آب در این حوزه کمک کنند . 

 

مدیر برنامه‌ریزی آب منطقه‌ای یزد افزود: در ۱۹ منطقه مطالعاتی (۱۶ محدوده ممنوعه و ۳ محدوده آزاد) مشخص شده است که با اصلاح و تعدیل پروانه‌های چاه‌های کشاورزی در هر سال چه میزان صرفه جویی انجام شود تا در نهایت به هدف کاهش ۵۰ درصدی آب کشاورزی نائل شویم.

 

وی بیان کرد: از ۲۲۵۳ چاه کشاورزی، ۱۳۳۰ چاه دارای کنتور حجمی یا کنتور هوشمند آب و برق است و مابقی چاه‌ها نیز بایستی مبادرت به نصب کنتور کنند . 

 

وی اعلام کرد: در بیشتر دشت‌ها مصرف واقعی بیشتر از مصرف مجاز است و در دشت یزد- اردکان مصرف مذکور بیشتر است. همچنین ساعت کارکرد دشت‌های استان بیش از ۷ هزار ساعت است که مقرر شده با کاهش پلکانی در بازه پنج ساله به ۵ هزار ساعت برسد . 

 

آبیاری ۶۲ درصد از فضای سبز با آب شرب

 

محجوبی پیرامون اقدامات سازگاری در بخش شرب و بهداشت نیز اظهار کرد:‌ در حوزه آب و فاضلاب شهری در جهت مدیریت مصرف (نظیر تعویض انشعابات فرسوده، خرید تجهیزات کاهنده مصرف)، مدیریت تامین (حفر و تجهیز چاه تا سیستم‌های گندزدایی) و اصلاح و بازسازی شبکه به تفکیک شهرستان‌های استان برنامه تدوین شده است و در حوزه آب و فاضلاب روستایی نیز در مدیریت مصرف و تامین برنامه‌هایی نظیر کاهش هدررفت، آموزش و اطلاع‌رسانی و ایجاد تاسیسات جدید تعیین شده است . 

 

وی عنوان کرد: برای عدم کاهش درآمد آب و فاضلاب مقرر شده است که تمام مشترکین آب در حوزه خانگی که زیر ۲۰ مترمکعب در ماه استفاده می‌کنند، تجهیزات کاهنده مصرف دریافت کنند تا صرفه‌جویی در آب افزایش یابد و مشترکینی که در ماه بالای ۲۰ متر مکعب در ماه از آب استفاده می‌کنند طبق تبصره ۳ ماده قانونی، شامل افزایش تعرفه شوند . 

 

به گفته این مسئول، ۶۲ درصد از فضای سبز با آب شرب آبیاری می‌شود که در این برنامه خواهان جداسازی کامل آب مورد نیاز فضای سبز از آب شرب هستیم . 

 

مصرف ۲۰ درصد آب صنایع در فضای سبز

 

مدیر برنامه‌ریزی آب منطقه‌ای یزد در مورد صرفه‌جویی آب در بخش صنمعت استان هم تصریح کرد: صرفه‌جویی در میزان آب مصرفی در صنعت به علت سیستم بازچرخانی یا تغییر تکنولوژی هزینه دارد و از طرفی به علت قیمت ارزان آب انگیزه کافی در این زمینه وجود ندارد تا جایی که ۲۰ درصد آب مصرفی صنایع صرف آبیاری فضای سبز می‌شود . 

 

وی عنوان کرد: طبق برنامه پیشنهاد شده که برای هر واحد تولیدی حد استانداری از آب در نظر گرفته می‌ شود و در صورت رعایت نکردن حد استاندارد تعرفه آب برای واحدهای مذکور گران شود . 

 

محبوبی انجام این طرح را به صورت پلکانی طی چهار سال قابل انجام دانست و ارائه وام‌های کم بهره دولت به صنایع را در ایجاد سیستم‌های بازچرخانی صنایع اثرگذار دانست . 

 

راندمان بسیار ضعیف مصرف آب در بخش فولاد 

 

دکتر «حجت نادری» عضو هیئت علمی دانشگاه یزد با اشاره به انتشار لیست عناصر بحرانی در آینده حدود ۱۵ سال پیش در کمیسیون اروپا، بر این نکته تاکید کرد که در چند ماه اخیر آمریکا اعلام کرده است که برخی عناصر کلیدی، امنیت آمریکا را تهدید کرده که حدود ۸۰ درصد این عناصر از سوی چین با قیمت‌های گزاف تولید می‌شود و تولید قطعات کامپیوتر، سلول‌های خورشیدی و نیروی هوایی را با چالش روبه رو کرده است . 

 

به گفته وی، آمریکا و اروپا با تشکیل کمیته‌هایی در حوزه‌های مختلف مقرر کرده‌اند برخی از این عناصر خریداری و بازیابی کنند و آب در ایران به مثابه عناصری کلیدی برای آمریکاست . 

 

وی در ادامه با بسیار ضعیف خواندن راندمان مصرف آب در بخش فولاد، به ارائه آمار در مورد تولید فولاد در جهان پرداخت و گفت: چین، آمریکا، ژاپن و کره جنوبی بزرگترین تولیدکنندگان فولاد هستند و ترکیه با ۳۵ میلیون تن تولید جزء تولید کنندگان بالاست و ایران با تولید ۱۸ میلیون تن فولاد در رتبه‌ی ۱۴ جهان قرار گرفته است . 

 

نادری با مقایسه مساحت، منابع آبی و میزان برداشت آب در ایران با دیگر کشورها، اذعان کرد: در حالی در کشورهای چین و ژاپن برای هر تن فولاد به ترتیب یک و ۰.۶۲ مترمکعب آب مصرف می‌شود که این رقم در ایران ۵.۶ متر مکعب به ازای هر تن فولاد است هر چند که پتانسیل کاهش این مصرف را تا یک پنجم مقدار فعلی دارد . 

 

وی تصریح کرد: برای توسعه صنعت فولاد، پنج درصد انرژی تولیدی دنیا استفاده می‌شود و تولید دی اکسید کربن اثر اصلی فولاد جهان است که در روش کوره بلند بیشتر است لذا روش قوس الکتریکی برای ایران مناسب‌تر است . 

 

به گفته وی، فولاد به علت تامین صنایع مختلف و ایجاد اشتغال برای هزاران نفرقابل حذف نیست ولی با مدیریت مصرف آب و توسعه تکنولوژی و ایده‌های خلاقانه می‌توان در حفظ محیط زیست و حل مسائل آن نیز کوشید . 

 

اولویت موضوع بحران آب در تمام طرح‌های استان

 

«نیره پورملایی» مدیر کل محیط زیست استان هم در این نشست با اشاره به تجربه خود از مدیریت بحران آب در سیستان و بلوچستان، عنوان کرد: در طرح‌های ارزیابی زیست محیطی مهم‌ترین مبحث تخصیص آب است و صنایع با استفاده از حقابه چاه‌های کشاورزی سعی در ایجاد و گسترش صنایع دارند که این کار سبب نابودی آب و کشاورزی در سال‌های آتی خواهد شد . 

 

وی بیان کرد: صنایع آبخواه باید به سمت سواحل برود چرا که برقراری چنین صنایعی در مرکز کشور سبب نابودی بسیاری از شغل‌ها در سواحل خواهد شد . 

 

وی با اشاره به مسائل تالاب هامون و خط لوله انتقال آب اصفهان به یزد، حل مسائل و تنش‌های اجتماعی را مهم دانست و خاطر نشان کرد که در مسئله آب‌های ژرف، ارائه اطلاعات و آمار صحیح کارگشاست . 

 

پورملایی گفت: تمام طرح‌‌های استان بایستی با اولویت بحران آب باشد و تخصیص بودجه در زمینه آب باید به جهاد‌کشاورزی و محیط زیست نیز تعلق گیرد . 

 

به گفته وی، در تمام حوزه‌ها باید نگاه به آب باشد و ارتباط بین بخش‌های مختلف دولتی سبب کاهش تنش آبی خواهد شد . 

 

وی استفاده از پساب تصفیه شده را مهم خواند و هزینه اصلی مصرف آب شرب را در تصفیه آب دانست . 

 

پور ملایی استفاده از سیاست‌های مبتنی بر اجتماع و استفاده از ابزارهای اقتصادی نظیر معیشت جایگزین و سیاست‌های تشویقی را در حل معضل آب با اهمیت قلمداد کرد . 

 

توسعه آمایش یزد با نگاه ویژه به سواحل جنوبی ایران

 

«سید ابوالفضل موسوی بیوکی» نماینده مردم یزد در مجلس شورای اسلامی با اشاره به وجود ۶۰ هزار نفر مهاجر در این استان، حل نشدن معضل آب در استان‌هایی نظیر سیستان و بلوچستان را سبب افزایش مهاجرت به استان یزد و ناامنی در استان‌های مهاجرفرست دانست . 

 

وی در ادامه نیز اعلام کرد: سند آمایش سرزمین استان به زودی مصوب و تکلیف بسیاری از مسائل استان حل خواهد شد . 

 

موسوی با تاکید بر واژه حسابداری آب، مشخص شدن اطلاعات از مقدار آب ورودی به سد زاینده رود، مقدار آب ورودی از این سد به یزد و مقدار مواد معدنی صادر شده از یزد به اصفهان را مهم دانست و تصریح کرد:  مردم باید از میزان شوری و کیفیت آب استان آگاه باشند تا اقدامات ممکن را در جهت افزایش کیفیت آب شرب انجام دهند . 

 

وی با اشاره به بیانیه انجمن هیدرولوژی ایران در ممنوعیت انتقال آب بین حوضه‌ای، بیانیه مذکور را در چالش‌های به وجود آمده در مجلس اثرگذار دانست . 

 

موسوی با اشاره به ویژگی آبادگری و مهاجرفرستی مردم استان یزد، توسعه آمایش با نگاه ویژه به سواحل جنوبی ایران را از استراتژی‌های مهم در آینده اعلام کرد . 

 

لزوم تمرکز بر تغییر الگوی مصرف آب

 

در بخش دیگری از این نشست دکتر  «سید مجید میررکنی» عضو هیئت علمی دانشگاه یزد توجه به تفکیک چالش آب یا مواجهه با پیامد تغییر اقلیم جهانی(کم آبی) را مهم خواند و تصریح کرد: اگر بپذیریم کم آبی وجود دارد بایستی به جای مدیریت مصرف بر تغییر الگوی مصرف تمرکز کنیم . 

 

دکتر  «امیر شریف یزدی» مدیر مرکز پژوهش‌های خورشیدی یزد هم پیشنهاد تشکیل کارگروه مشترک بین آب منطقه‌ای و برق منطقه‌ای پیرامون راهبردهای مرتبط با مدیریت مصرف در هر دو بخش آب و برق را مطرح کرد . 

 

دکتر  «حسین ملکی‌نژاد» عضو هیئت علمی دانشگاه یزد، توجه به شیوه درست بازچرخانی پساب در منطقه چرخاب، حل معضل استخرهای کشاورزی، تغییر الگوی کرتی به نواری، توجه به نیاز آبی بر اساس سند ملی آبیاری، توجه به خانوار در الگوی کاهش مصرف و کاشت محصولات مشخص در دشت‌ها را در برنامه با اهمیت خواند . 

 

دکتر «مجید احتیاط» عضو هیئت علمی دانشگاه اردکان، وجود سیستم کنترل و نظارت نحوه اجرا و پیشرفت برنامه‌ها را لازم برشمرد . 

 

دکتر «کمال امیدوار» عضو هیئت علمی دانشگاه یزد، تدوین برنامه تشویقی برای مصارف خانگی بیشتر از ۲۰ مترمکعب در ماه را پیشنهاد کرد و «علی طالبی» دیگر عضو هیئت علمی دانشگاه یزد نیز تصریح کرد: کاهش ۵۰ درصدی مصرف آب در بخش کشاورزی سخت و اغراق آمیز است و با توجه به ممنوعیت آبیاری فضای سبز در کالیفرنیا، لزوم اقناع شهرداری برای روش‌های جایگزین در آبیاری فضای سبز ضرورت دارد.

 

«علی اکبر قیومی» مدیر مرکز فناوری آب پارک علم و فناوری در این نشست تصریح کرد که لزوماً تغییر کشت یا تغییر سیستم آبیاری منجر به صرفه‌جویی نمی‌شود . 

 

وی عنوان کرد: پساب تولید شده صنعت بسیار مضر و متفاوت از پساب تولید شده بخش کشاورزی و شرب است و باید به این مهم توجه ویژه کرد . 

 

«محمد مهدی جاودانی» معاون شرکت برق منطقه‌ای یزد به ضرورت برخورداری استان از برنامه آمایش سرزمین و در ذیل آن برنامه سازگاری با کم آبی اشاره کرد و توجه به پذیرش اجتماعی برنامه‌ و هماهنگی بین مسئولان استان را در موفقیت برنامه موثر دانست . 

 

«حسن بلندیان» مسئول بسیج مهندسی صنایع هم توجه به تصفیه در محل مقصد را در اصلاح الگوی مصرف مورد تاکید قرار داد و با اشاره به تجربه آلمان در جمع آوری آب باران، جمع آوری چنین آب‌هایی در یزد را اثرگذار دانست . 

 

دکتر «سمسار یزدی» مشاور مرکز بین‌المللی قنات هم عنوان کرد: در تدوین برنامه سازگاری با کم آبی از بیانیه‌های کانون تفکر آب نیز استفاده شده و علت نقض بعضی برنامه‌ها مانند استخرهای کشاورزی به علت همکاری جهاد کشاورزی در تدوین برنامه است.

 

دکتر «محمدرضا علمی» عضو هیئت علمی دانشگاه یزد نیز تصریح کرد که ارزیابی اثرات توسعه و توجه به ظرفیت و پتانسیل فولاد باید بعد از تدوین سند آمایش سرزمین انجام گیرد . 

 

 

منبع:ایسنا یزد