منتقدان در دانشگاه یزد «لاتاری» را نقد کردند

 

وی افزود: در این فیلم‌ها ایران به طور مثال جامعه‌ای فردگرا، بی‌نظم، فاقد امنیت اجتماعی و بی‌توجه به قانون، خودسر و انتقام‌گیر به تصویر کشیده شده که از این زاویه، فیلم لاتاری نیز به وضوح دارای چنین ویژگی‌هایی است.

 

این منتقد یکی از بارزترین ویژگی‌های فیلم ایرانی را انتقال صریح و عریان پیام دانست و گفت: این فیلم‌ها بسیار سریع به شعاری ‌شدن و دل‌زدگی مبتلا می‌شوند که مصداق آن را در جای‌ جای فیلم لاتاری از تیپیک بودن شخصیت‌های فیلم تا احساسات ناسیونالیستی مشاهده می‌کنیم.

 

وی سطحی‌نگری و نپرداختن به علت‌ها در این فیلم را مهمترین ضعف آن دانست و گفت: این در حالی است که در این فیلم به برخی مسائل جامعه ایرانی به صورت پاره ‌پاره و مستند گونه پرداخته شده و دیالوگ‌ها و رفتارهای شعاری تلقین می‌کنند که با کشتن یک فرد، علت مسائل، شناسایی و رفع شده است!

 

امامعلی زاده فیلم لاتاری را نوعی مواجه فردگرایانه با مسائل اجتماعی دانست که بدون اشاره به ریشه‌ها و راه‌حل‌های اساسی، راهکار را بدون بیان اصلاحات اجتماعیِ کلان و به صورت اقدام فردی معرفی می‌کند.

 

وی افزود: این فیلم هم در سطح فردی و هم در سطح کلان ترویج و حتی توجیه‌کننده خشونت است. در سطح فردی شخصت‌های داستان بجای استدلال و اقناع، همواره از داد و دعوا و خشونت فیزیکی برای بیان حرف خود استفاده می‌کنند و در سطح کلان هم احساسات قومی و ملی‌گرایانه را به بدترین شکل ممکن تحریک می‌کنند.

 

این منتقد در پایان با پاسخ به این سوال که «چطور ممکن است فیلمی با این کیفیت نازل عنوانِ بهترین فیلم از نگاه مخاطبان را کسب کند؟»، گفت: پیشینه، بستر فرهنگی و برخی ویژگی‌های جامعه ایرانی از جمله مباحث مربوط به خلیج فارس و کینه نسبت به عرب‌ها در این زمینه، عرب‌ستیزی و احساس مورد ظلم قرار گرفتن از سوی آنها و همچنین ناتوانی عامه مردم از شناخت علت اصلی این مسائل موجب می‌شود که مخاطب با شخصیت فیلم همزاد پنداری کرده و تصور ‌کند انتقام دیرینه‌اش را گرفته است!

 

ضرورت نقد با رجوع به نظریات جامعه‌شناسی

 

«سعید دشتی‌زاد» پژوهشگر اجتماعی و دانشجوی دوره دکترای جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه نیز با اشاره به لازمه نقد این فیلم از زاویه‌ای جدید، تصریح کرد: انگیزه‌های تولید و محتوای فیلم‌هایی نظیر لاتاری از زاویه نظریات مطرح در جامعه‌شناسی، کاری است که در هیچکدام از نقدهای منتشر شده، به چشم نمی‌خورد، در حالی که می‌تواند برای دانشجویان و پژوهشگران علوم اجتماعی جالب باشد.

 

وی با بیان نظریه «ابن خلدون» جامعه‌شناس مسلمان قرن هشتم هجری قمری درباره سه دوره مهم تأسیس، تثبیت و نابود شدن حکومت‌ها، گفت: اکنون نظام جمهوری اسلامی در دوره تثبیت خود قرار دارد و به نظر می‌رسد فیلم لاتاری و نمونه‌های مشابه آن به لحاظ محتوایی به بازنمایی دغدغه‌ها و دل‌نگرانی‌های نسلی‌ می‌پردازد که در دوران تأسیس این نظام، دشواری‌ها و رنج‌های متعددی را با همه وجود، مال و جانشان متحمل شده‌اند در حالی که گویا اکنون تمام آن آرمان‌ها به سبب قواعد، سبک زندگی و سایر الزامات دوران تثبیت در حال از دست رفتن یا در آستانه فراموشی هستند.

 

این منتقد، دستمایه تولید چنین آثاری در این دوران را پاسخ به سؤال محوری «چرا چنین شد؟» دانست و افزود: تولیدات سینمای ارزشی دوران تأسیس جمهوری اسلامی، معمولا با محور این سوال به تولید آثار می‌پرداخت که «چه باید کرد؟»

 

وی با یاداوری نظریه مشهور «رابرت کی. مرتون» جامعه شناس آمریکایی قرن بیستم و مدل تحلیلی او درباره واکنش‌های مختلف جامعه در برابر ناهماهنگی میان اهداف و ارزش‌ها و وسایل دست‌یابی به آن‌ها گفت: برای تمام انواع واکنش‌های ممکن دربرابر نابرابری فرصت‌ها و فشار اجتماعی، یک یا چندین کاراکتر در فیلم لاتاری ساخته و پرداخته شده است.

 

لاتاری دور از انتظار پیشینه کارگردان

 

«کاظم شاملو» مردم شناس و مدرس دانشگاه نیز با تشریح پیشینه مستندسازی کارگردان فیلم لاتاری تصریح کرد: کسانی که در ژانر مستند کار می‌کنند، همواره مسئله‌ای دارند که به دنبال یافتن عوامل ایجاد کننده و ارائه راهکارهایی برای حل مسئله هستند که در این فیلم نیز به دو مسئله محوری هویت و مهاجرت پرداخته شده است.

 

وی افزود: این فیلم دارای موضوعی مسئله محور است که هر چند در برخی از فیلم‌های دیگر نیز وجود دارد اما از کارگردان این فیلم به عنوان مستندساز انتظار می‌رود که از لایه‌های سطحی مسئله اجتماعی عبور و لایه‌های پنهان را برای ببینده به تصویر بکشد که این اتفاق در لاتاری نیفتاده است و حتی ژانر فیلم لاتاری شبیه فیلم فارسی‌های پیش از انقلاب و در برخی موارد با مضامین تکراری نمود پیدا کرده است.

 

شاملو با بیان این که تفسیر جملات کلیدی فیلم به عنوان نماد و نشانه در چند جای فیلم مروج سنت رایج غیردموکراتیک در میان تفکر سنتی جامعه است، تصریح کرد: با این روش‌ها نمی‌توان مسئله‌های پیچیده اجتماعی مانند قاچاق دختران را حل کرد که این مسئله لاتاری منتقدین را جلب نکرده ولی برای مخاطبان جذاب بوده است.

 

این منتقد تبدیل خشونت کلامی به خشونت رفتاری در فیلم لاتاری را عاملی برای تولید خشونت فیزیکی در فیلم دانست که منجر به تقویت حرکت در مسیر اجرای قانون خارج از مسیرهای مدنی شده است.

 

وی فیملی را موفق دانست که پیامش را با زبان تصویر و نه در قالب دیالوگ به مخاطب منتقل کند و در همین راستا، افزود: دعوای فرخ‌نژاد و حجازی به عنوان یکی از صحنه‌های فیلم نوعی نقد حاکمیت از درون است که دو جریان رسمی و غیررسمی، درون این حاکمیت با یکدیگر تلاقی پیدا کرده و به نظر می‌رسد جریان رسمی که از اتفاقات با خبر است، اقدامی نمی‌کند و جریان غیررسمی اگرچه دلسوز است اما قدرتی برای اصلاح امور ندارد.

 

شاملو با اشاره به این که این فیلم نقاط قوت قابل تاملی دارد، گفت: رگه‌هایی از پیشینه مستندسازی کارگردان در برخی از صحنه‌های این فیلم آشکار می ‎ شود. از طرفی در این فیلم، ریشه‌های عدم هویت‌یابی وطن و ضعیف شدن این پیوند به دلیل مشکلات متعدد بیان می‌شود که شخصیت اصلی داستان را به دنبال مهاجرت و رفتن از ایران واداشته است.

 

وی در پایان تصریح کرد: در مجموع، لاتاری نقاط قوتی دارد که نشان می‌دهد کارگردان به آنها توجه کرده و قابل تحسین است اما کلیت فیلم انتظارات را از یک کارگردان که پیشینه مستندسازی را دارد، برآورده نمی‌کند.

 

 

 

منبع:ایسنا یزد