مروری بر آداب عزاداری دهه اول محرم در ابرکوه

 

«حامد اکرمی» یکی از فعالان حوزه میراث فرهنگی که تحقیقات گسترده‌ای در این رابطه انجام داده است، در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا – منطقه یزد، اظهار می‌کند: قبل از شروع ماه محرم، خبر فرا رسیدن این ماه با برپایی یک آیین کهن به نام «پوش زنی» به همگان اعلام می‌شده است.

 

وی ادامه می‌دهد: در این آیین، بزرگ‌ترین پوش‌ها در خانه نائب زینلی محله گل‌کاران و خانه قیومی‌ها در محله درب قلعه، همراه با چاووشی خوانی برافراشته و برای روضه‌خوانی آماده می‌شد . 

 

آغاز مراسم روضه‌خوانی ۵ روز قبل از محرم

 

اکرمی عنوان می‌کند: پنج روز قبل از شروع ماه عزای سالار شهیدان، مجالس روضه‌خوانی با حضور روحانیونی از یزد و وعاظ مشهور همین شهر در نقاط مختلف برپا می‌شد.

 

وی می‌گوید: آیین «پامنبری» یکی از رسومی بود که در همین مجالس روضه انجام می‌شد، بدین ترتیب که در حد فاصله حضور دو روحانی روی منبر، افرادی که غالباً با روضه‌خوانی آشنا بودند، همراه با روضه‌خوانی دست بر زانوهای خود می‌زدند . 

 

وی با بیان این که میزبان روضه با چای و قلیان از عزاداران پذیرایی می‌کرد، ادامه می‌دهد: از شب ششم ماه محرم هیئت رسماً شکل می‌گرفت و دسته‌های مختلف عزاداری به مجالس روضه وارد می‌شدند لذا عزاداران اشتیاق بیشتری برای حضور داشتند و مجالس شلوغ‌تر از همیشه می‌شد . 

 

وجود تنها یک هیات عزاداری تا ابتدای دهه ۳۰

 

این پژوهشگر خاطرنشان می‌کند: تا سال ۱۳۳۲ هجری شمسی تنها هیئت عزاداری در ابرکوه از محله درب قلعه شکل گرفت به ‌طوری ‌که همه عزاداران در آن حضور داشتند ولی رفته‌رفته اختلافات محله‌ای موجب شد که اهالی دروازه میدان، هیئتی جداگانه تشکیل بدهند که شامل محله گل‌کاران، جهانستان، جرمدین و دراویش بود و هیئت درب قلعه نیز متشکل از محلات درب قلعه و نبادان باقی ماند . 

 

اکرمی جدا شدن محله جهانستان و جرمدین از هیئت دروازه میدان را مربوط به سال ۱۳۵۵ ذکر و اضافه می‌کند: بدین ترتیب در سال ۵۵، سه هیئت عزاداری درب قلعه، دروازه میدان و جهانستان در ابرکوه وجود داشت . 

 

علمداران، پیش‌قراولان هیئات بودند

 

اکرمی در ادامه می‌گوید: پیش از حرکت هیئت، شیپورچی‌ها با نواختن «شیپور جمع» عزاداران را دعوت به حضور در هیئت می‌کردند.

 

به گفته وی، ترکیب هیئت بدین شکل بود که علمداران به‌ عنوان پیش‌قراولان هیئت در جلو، پشت سر آنان طبال‌ها، شیپورزنان و سنج‌زنان قرار می‌گرفتند و زنجیرزنان نیز در ادامه هیئت همراه با نوای ویژه هیئت، زنجیر زده و حرکت می‌کردند . 

 

این محقق عنوان می‌کند: تا قبل از آمدن برق به ابرکوه(قبل از سال ۱۳۳۵) در کوچه‌ها هنگام عبور هیئت چراغ بادی (فانوس)، چراغ پیه‌سوز یا شمع برای روشنایی مورد استفاده قرار می‌گرفت و بعد از آمدن برق(سال ۱۳۴۲) هم از لامپ‌های مهتابی که با موتور برقی روشن می‌شد برای تامین روشنایی معابر استفاده می‌کردند.

 

نواختن طبل مجلسی برای اعلام ورود هیئات

 

اکرمی تصریح می‌کند: همین که هیئت‌ها وارد مجالس روضه می‌شدند، نوای طبل آنان به «طبل مجلسی» تغییر و در این حین روضه‌خوان به احترام هیئت روضه را متوقف می‌کرد و حدود ۳۰ دقیقه زنجیرزنان همراه با موسیقی خاص طبل، خالصانه زنجیر می‌زدند . 

 

وی ابراز می‌کند: با بلند شدن صدای چاووشی‌خوان، موسیقی طبل‌ها قطع می‌شد و زنجیرزنان به اندازه خواندن چند بیت توسط چاووشی‌خوان استراحت کوتاهی می‌کردند و مجدداً با نواختن طبل، زنجیر زدن نیز آغاز می‌شد . 

 

این فعال حوزه میراث فرهنگی یادآور می‌شود: پس از ۳۰ دقیقه عزاداری توسط هیئت، زنجیرزنان زنجیرها را کنار گذاشته و به هیئت سینه‌زنی می‌پیوستند و در خاتمه نیز وقتی هیئت از محل روضه خارج می‌شد دوباره روضه‌خوان به کار خود ادامه می‌داد . 

 

 

 

منبع:ایسنا یزد