سوغات ۴۰۰ ساله یزد حال و روز خوبی ندارد/خوره‌ی ترمه‌‌های تقلبی به جان ترمه‌بافان یزدی

 

«ترمه» یا «تیرمه» واژه‌ای هندی به معنای درخت سرو خمیده است که برخی این خمیدگی را به معنای خضوع و خشوع در مقابل عظمت الهی و آفرینش هستی می‌دانند و بعضی نیز سرو را به ایران و خمیدگی آن را به معنای شکست در برابر اعراب بیان می‌کنند . 

 

البته برخی هم طرح ترمه را نشان اقتدار و وحدت ایرانیان می‌دانند به طوری که در تاریخچه ایرانیان نیز لباس ترمه خاص پادشاهان و امرا بوده است . 

 

برخی معتقد هستند که زادگاه ترمه، منطقه کشمیر است و این هنرصنعت از آنجا متولد شده است، هر چند که تاریخ کشمیر خلاف این را ثابت می‌کند . 

 

با این حال ترمه‌بافی فراغ از این که از کجا متولد شده، در دوره صفویه به ویژه دوران شاه عباس در ایران‌زمین به اوج شکوفایی و تکامل خود رسید و شهره آفاق شد . 

 

البته این هنر ۴۰۰ ساله در بدو تولد در انحصار زرتشتیان یزدی قرار داشت که از آن فقط برای دوخت شلوار گبری که نوعی تن‌پوش مخصوص مجالس جشن و سرور زرتشتیان به ویژه مراسم عروسی بود،  استفاده می‌کردند . 

 

در ایام اوج این هنر، ترمه بیشتر از طرف نجبا و ثروتمندان به عنوان لباس رسمی یا زینت خانه مورد استفاده قرار می‌گرفت و همچنین به کشورهای همسایه‌ای که برای این پارچه‌ها ارزش هنری زیادی قائل بودند، صادر می‌شد اما در اواخر قرن نوزدهم دوره شکوه این اثر هنری به یک باره به پایان رسید و در قرن نوزدهم به طور کلی از بین رفت ولی با گذشت زمان این صنعت توانست در یزد جایگاه خود را مجدداً پیدا کند و گسترش یابد . 

 

ویژگی خاص ترمه‌های یزدی بافته شدن آن‌ها با انگشتان بوده که به ترمه «انگشت‌باف» نیز شهرت داشته و با دقت و ظرافت بسیار زیادی بافته می‌شدند . 

 

« رضا ترک» اولین کسی بود که این نوع بافت را به بافت با ماکو تبدیل کرد و روش بافت نیز به نام او شهرت یافت . 

 

نوعی از این پارچه که به «محرمات» شهرت دارد به عنوان شال کمر مورد استفاده قرار می گرفت که تدریجاً از همین طریق سایر مردم یزد و کرمان با این صنعت آشنا و موجب بالندگی آن شدند . 

 

ملاحیدر و جعفر نقشبند در یزد از بافندگان مشهور ترمه بودند ولی در حال حاضر ترمه‌های رضایی، هاشمی، سالاری و خجسته از بافندگان قدیمی ترمه در یزد محسوب می‌شوند که در گذشته ترمه‌هایی با نقش کشمیری، گلزاری و بته بزرگ دست‌باف را به بازار ارائه می‌کردند اما با پیشرفت تکنولوژی دستگاه ژاکارد جای خود را به کارهای دستباف داد . 

 

گفتنی است، مرغوبیت ترمه به عواملی چون هفت رنگ بودن، رنگ آمیزی ثابت و یکنواخت، نقوش اصیل و تار و پودی از مرسریزه نمره ۴۰ تا ۶۰ و کرک خالص ظریف و نازک بستگی دارد و هم اکنون نیز به دلیل اهمیت این هنر اصیل ایرانی این پارچه در بازار از متری ۳۵ هزار تومان تا دو میلیون تومان بنا بر مرغوبیت و کیفیت به فروش می‌رسد . 

 

این پارچه با گذشت زمان هنوز هم طرفداران زیادی دارد به نحوی که در کنار شیرینی یزدی به عنوان یکی از مهمترین سوغات‌ها و صنایع دستی این دیار محسوب می‌شود . 

 

«امین حکام زاده» سرپرست فروشگاه‌های ترمه استان یزد با اشاره به ماندگاری تنها دو برند شاخص ترمه «رضایی» و «هاشمی» در یزد، اظهار می‌کند: متاسفانه وضعیت ترمه بافی یزد اصلاً خوب نیست چون افراد زیادی به صورت متفرقه در حال فعالیت هستند و بافت‌های بی‌کیفیت خود را به بازار عرضه می‌کنند . 

 

وی با بیان این که همین عامل منجر به عدم وجود آمار دقیق در مورد ترمه‌بافان واقعی یزد شده است، اضافه می‌کند: نمونه‌های تقلبی ترمه یزد، کیفیت و طراحی مناسبی ندارند و این در حالی است که گاهاً با عنوان برندهای اصلی به فروش می‌رسند که این موضوع، جایگاه ترمه قدیمی و ارزشمند یزد را زیر سوال می‌برد . 

 

این مسئول در رابطه با معضل کپی کردن طرح‌ها توسط افراد سودجو ادامه می‌دهد: همه طرح‌های اصلی طراحان در این حوزه ثبت می‌شوند و این در حالی است که کپی از این طرح در واقع یک دزدی علنی هنری است و مسئولان در این باره هیچ برخوردی نمی‌کنند . 

 

وی عنوان می‌کند: جلوگیری از این معضل نیازمند قوانینی است که باید توسط اتحادیه و مسئولان حاکم انجام شود و تا زمانی که قانون محکمی وجود نداشته باشد، هیچ راه حلی برای جلوگیری از تخریب وجهه ترمه اصیل یزد، وجود ندارد . 

 

حکام زاده به صادرات برندهای تقلبی ترمه یزدی به دیگر استان‌ها اشاره و تصریح می‌کند: متاسفانه در شهرهای دیگر نیز این برندهای تقلبی دیده می‌شوند . 

 

وی با اشاره به وجود تنها تعداد انگشت شماری از بافندگان و هنرمندان ترمه در یزد، می‌گوید: هر فردی پشت دستگاه بافت بنشیند، هنرمند و بافنده ترمه محسوب نمی شود چرا که بافندگان واقعی ترمه باید زمان زیادی را برای کسب تجربه و مهارت صرف کنند . 

 

این مسئول با اشاره به گردشگران خارجی به عنوان بهترین خریداران ترمه‌ی یزد، بیان می‌کند: ترمه یزد محبوب‌ترین پارچه در نزد گردشگران خارجی است در حالی که گردشگران داخلی و مردم یزد چندان از ارزش این پارچه با خبر نیستند و نسبت به خارجی‌ها استقبال خوبی نمی‌کنند . 

 

 

وی با توجه به کاهش گردشگران خارجی در ماه‌های اخیر، عنوان می‌کند: هر چند بازار فروش ترمه در سال جاری رشد داشته و در وضعیت نسبتاً مطلوبی قرار دارد اما قطعاً نوسات حضور گردشگران خارجی در یزد بر بازار ترمه تاثیرگذار خواهد بود.

 

 

 

 

منبع:ایسنایزد