روند تاسیس نیروگاه های خورشیدی در استان یزد: بازار داغ مجوز نیروگاه خورشیدی

 

تاریخچه انرژی خورشیدی 

شناخت انرژی خورشیدی و استفاده از آن برای منظورهای مختلف به زمان پیشاتاریخ بازمی‌گردد. شاید به دوران سفالگری، در آن هنگام روحانیون معابد به کمک جام‌های بزرگ طلائی صیقل داده شده و پرتو خورشید، آتشدان‌های محراب‌ها را روشن می‌کردند. یکی از فراعنه مصر باستان معبدی ساخته بود که با طلوع خورشید درب آن باز و با غروب خورشید درب بسته می‌شد.

ولی مهم‌ترین روایتی که دربارهٔ استفاده از خورشید بیان شده داستان ارشمیدس دانشمند و مخترع بزرگ یونان باستان است که ناوگان روم را با استفاده از انرژی حرارتی خورشید به آتش کشید. گفته می‌شود که ارشمیدس با نصب تعداد زیادی آئینه‌های کوچک مربعی شکل در کنار یکدیگر که روی یک پایه متحرک قرار داشته، پرتو خورشید را از راه دور روی کشتی‌های رومیان متمرکز ساخته و به این ترتیب آنها را به آتش کشیده‌است. در تاریخ ایران باستان نیز معماری سنتی ایرانیان باستان نشان دهنده توجه خاص آنان در استفاده صحیح و مؤثر از انرژی خورشید در زمان‌های قدیم بوده‌است.

با وجود آنکه انرژی خورشید و مزایای آن در قرون گذشته به خوبی شناخته شده بود ولی بالا بودن هزینه اولیه چنین سیستم‌هایی از یک طرف و عرضه نفت خام و گاز طبیعی ارزان از طرف دیگر سد راه پیشرفت این سیستم‌ها شده بود. با افزایش قیمت نفت در سال ۱۹۷۳ کشورهای صنعتی مجبور شدند به مسئله تولید انرژی از راه‌های دیگر (غیر از استفاده سوخت‌های فسیلی) توجه جدی‌تری نمایند.

 

انواع نیروگاه خورشیدی 

انرژی خورشیدی منحصربه‌فردترین منبع انرژی تجدیدپذیر در جهان است. می‌توان انرژی خورشیدی را به الکتریسیته تبدیل کرد برای این کار دو روش اصلی وجود دارد. یک روش استفاده از حرارت خورشیدی و روش دیگر استفاده از صفحات خورشیدی فتوولتاییک است.

نیروگاه های فتوولتائیک یکی از جدیدترین و مدرن ترین نوع انهاست. فتو ولتاییک  یکی از انواع سامانه‌های تولید الکتریسیته از نور خورشید است. در این روش با بکارگیری سلول خورشیدی، تولید مستقیم الکتریسیته از تابش خورشید امکان‌پذیر می‌شود. امروزه اینگونه سلولها عموماً از ماده سیلیسیم تهیه می‌شود و سیلیسیم مورد نیاز از شن و ماسه تهیه می‌شود. این همان نیروگاه هایی است که با صفحات کریستال و شیشه ای احتمالا دیده اید. این نیروگاه ها به شدت مورد اقبال جهان قرار گرفته است و تکنولوژی آنها هرروز در حال توسعه است. 

 

یزد، بهشت انرژی خورشیدی جهان

ایران با داشتن حدود ۳۰۰ روز آفتابی در سال جزو بهترین کشورهای دنیا در زمینه پتانسیل انرژی خورشیدی در جهان است. با توجه به موقعیت جغرافیای ایران و پراکندگی روستای در کشور، استفاده از انرژی خورشیدی یکی از مهمترین عواملی است که باید مورد توجه قرار گیرد. استفاده از انرژی خورشیدی یکی از بهترین راه‌های برق‌رسانی و تولید انرژی در مقایسه با دیگر مدل‌های انتقال انرژی به روستاها و نقاط دور افتاده در کشور از نظر هزینه، حمل‌ونقل، نگهداری و عوامل مشابه است.

در بسیاری از قسمت‌های ایران انرژی تابشی خورشید بسیار بالاتر از این میانگین بین‌المللی است و در برخی از نقاط حتی بالاتر از ۷ تا ۸ کیلو وات ساعت بر مترمربع اندازه‌گیری شده‌است ولی بطور متوسط انرژی تابشی خورشید بر سطح سرزمین ایران حدود ۴٫۵ کیلو وات ساعت بر مترمربع است.  این درحالی است میانگین انرژی تابشی خورشید در روز بالاتر از ۳٫۵ کیلووات ساعت در مترمربع (۳۵۰۰ وات/ساعت) است. به بیان دیگر در کل ایران میزان انرژی بالاتر و در مناطقی مثل استان یزد تا حدود ۲ برابر میانگین جهانی می توان در روز از خورشید، برق تولید کرد. به بیان دیگر میانگین انرژی تابشی خورشید در جهان، ایران و یزد به ترتیب ۳.۵ و ۴.۵ و ۵.۲ کیلووات ساعت بر متر مربع است. جالب است بدانید استان یزد در سی سال گذشته به صورت میانگین ۳۲۰ روز آفتابی داشته است.

 

یزد و سرمایه گذاری سولار 

نیروگاه سولار یا انرژی خورشیدی(فتوولتاییئک) به سرمایه گذاری اولیه نسبتا بالایی نیاز دارد. طبق برآوردهای فعلی برای راه اندازی نیروگاه میزان هزینه برای یک مگاوات ساعت ظرفیت  شش میلیارد تومان است( بر اساس نرخ رسمی ارز) بنابراین برای راه اندازی نیروگاه ها سرمایه گذاران با پشتوانه مناسب باید حضورداشته باشند.

بعد از راه اندازی، صرفا مرحله نگهداری است که شامل حفاظت و شتشوی پنل و مانیتورنگ سیستمی است و نیاز چندانی به سرمایه در گردش ندارد و تا سال های طولانی ( قریب بیست  و پنج سال ) این سیستم کارایی دارد.

اما بررسی های پرگار نشان می دهد علی رغم مصاحبه های متعدد و ادعاهای مسئولان استانی، یزد، چالشی جدی برای جذب سرمایه گذاری برای سولار دارد.

برای بررسی بیشتر موضوع به اطلاعات و آمارسایت  سازمان انرژی های تجدیدپذیر و بهره وری انرژی برق کشور(ساتبا) رفته ایم. طبق روند اعلام شده در این سایت، اخذ مجوز نیروگاه خورشیدی کار چندان پیچیده و هزینه بری نیست. کافی است مدارک هویتی حقیقی یا حقوقی به همراه نقاط مکانی نیروگاه، و هماهنگی با برق منطقه ای یا شرکت برق توزیع استانی برای اتصال به شبکه و چند فرم را تکمیل و مجوز اولیه برای شما صادر شود.

سپس تاییده های برق، محیط زیست، مالکیت  زمین و … ارسال و قرارداد خرید برق تضمینی با سرمایه گذار منعقد می شود. سپس مراحل ساخت نیروگاه با نظارت ساتبا صورت گرفته و بعد از آن نیروگاه افتتاح و روند خرید برق و بهره برداری آغاز می شود.

از طرفی ساتبا به صورت مستمر آمار سه مرحله یعنی مرحله اخذ مجوز اولیه، انعقاد قرارداد تضمینی و همچنین بهره برداری را منتشر می کند. با بررسی این آمارها متوجه می شوید در استان یزد به شدت مجوز صادر شده است اما تعداد انگشت شماری قرارداد بسته اند و فقط یک نیروگاه غیردولتی در حال تولید برق است.

طبق آمار سایت ساتبا تا ابتدای اردیبهشت سال نود و هفت تعداد چهل و شش مجوز یا پروانه تاسیس نیروگاه خورشیدی با ظرفیت های مختلف در استان یزد صادر شده است. 

بر اساس آمار منتشر شده در همین سایت، تعداد هفده قرارداد نیز منعقد شده است و این هفده مورد در حال راه اندازی نیروگاه خود هستند.

بر اساس گزارش ساتبا در استان یزد در حال حاضر فقط یک شرکت در حال بهره برداری از نیروگاه خورشیدی است. این درحالی است که در استانی مثل همدان با آن وضعیت اقلیمی پنج نیروگاه بزرگ در حال فعالیت  یا اصفهان، شهرکرد، قم و … هم نیروگاه هایی در حال فروش برق به دولت دارند.

به نظر می رسد علی رغم بهشت بودن استان یزد برای نیروگاه خورشیدی از نظر تعداد روزهای آفتابی، میزان و زاویه تابش نور خورشید، پهنه و گستره سرزمینی برای تابش و مرکزیت کشور برای صادرات برق متاسفانه اهالی بهشتی نشین کمی در سولار دارد. به نظر شما چرا چنین مسئله ای وجود دارد؟

 

بازار سیاه مجوز نیروگاه خورشیدی

برخی خبرهای تایید نشده حاکی است اکثر مناطق مناسب برای احداث نیروگاه خورشیدی که خصوصیات مناسبی همچون زمین و اتصال به شبکه راه داشته باشند پروانه تاسیس نیروگاه صادر شده است و اگر شما سرمایه گذار باشید یا باید بی خیال سرمایه گذاری در سولار در آن مناطق مناسب شوید یا اینکه پروانه دیگران را به قیمت توافقی خریداری کنید.

هرچند ساتبا گفته است برای مجوزها تغییر نام نمی دهد ولی روش هایی برای دور زدن این تبصره قانونی وجود دارد. 

بازار سیاه غیررسمی فروش پروانه نیروگاه بر اساس ظرفیت، موقعیت و شاخص دیگر همچون اخذ سایر مجوزها قیمت های مختلفی دارد. یکی از سرمایه گذاران به خبرنگار پرگار گفت به دلیل پیشنهاد برای خرید پروانه که این افراد به دلیل آشنایی با سیستم شرکت های برق به سادگی و بدون هزینه دریافت کرده اند پیشنهاد ۱۵۰ میلیون تومانی داشته است. این سرمایه گذار مجبور شده برای احداث نیروگاه به یکی از استان های همجوار برود و هم اکنون مراحل نهایی نیروگاهش در حال تکمیل شدن است و به همین راحتی سرمایه ها از یزد خارج می شود.

چهل و اندی مجوزی که گزارشی از اقدامات آنها منتشر نشده و نشان می دهد سیستم و روش خاصی برای جذب سرمایه گذار سولار وجود ندارد و صرفا با تکمیل مدارک برایتان مجوز نیروگاه صادر می شود. 

اینکه استانی مثل همدان با آن شرایط اقلیمی و کوهستانی و تعداد روزهای بسیار زیاد ابری، تعداد پنج نیروگاه فعال داشته باشد ولی در استان یزد که لقب بهشت نیروگاه انرژی خورشیدی دارد فقط یک نیروگاه باشد وضعیت مدیریت نیروگاه های خورشیدی را در استان و میزان وفاداری مدیران ارشد به قول و قرارهایشان برای جذب سرمایه گذار را مشخص می کند.

 

 

وعده دولت به سرمایه گذاران

دولت در سال های اخیر توجه ویژه ای به انرژی خورشیدی کرده است. البته چاره ای هم نداشته است. به عنوان مثال زمانی قمی، استاندار غیربومی یزد روز چهارشنبه ۲۳ اسفندماه سال ۹۶ در نشست سرمایه‌گذاری استان با بیان اینکه ظرفیت‌های خوبی در استان برای سرمایه‌گذاری وجود دارد، بیان کرد: یکی از این پتانسیل‌ها نعمت تابش نور خورشید در این منطقه جغرافیائی است و استان یزد بهشت انرژی خورشیدی کشور است و پروژه‌های بسیار باارزش مرکز توریسم درمانی و انرژی خورشیدی برای استان دیده‌شده است.

 

شرکت های برقی یزد چه می گویند؟

در سایت شرکت برق منطقه ای استان یزد در اواسط شهریور ماه سال قبل، اینفوگرافی از وضعیت نیروگاه های انرژی خورشیدی استان منتشر کرد. در این طرح  اعلام شده است که ۲۵ نیروگاه با ظرفیت جمعی ۴۸۵ مگا وات مجوز صادر شده است. ۱۳ نیروگاه هم با ظرافیت ۱۲۰ مگا وات قرارداد تضمینی منعقد شده و همچنین سه نیروگاه نیز تا پایان سال نود و شش با ظرفیت جمعی ۳۰ مگاوات به بهره برداری می رسد. هرچند بررسی سایر اخبار این شرکت نیز خبری از افتتاح این نیروگاه ها نشان نمیدهد. صرفا یک نیروگاه ده مگاواتی در اسفندماه در اشکذر به بهره برداری رسید.

تلاش خبرنگار پرگار برای گفتگو با مدیرعامل شرکت برق منطقه ای استان یزد در این باره بی نتیجه بود. به نظر میرسد با توجه به حجم پروانه های صادر شده و نیروگاه های فعال شده تناسب مناسبی برقرار نیست و این مسئله بر ضرورت نظارت دقیق تر بر پروانه های فعلی، ترسیم روند دقیق تر در فرآیند صدور پروانه و همراهی و همدلی بیشتر نهادهای حاکمیتی بر راه اندازی نیروگاه های در دست احداث می افزاید.امری که بدون شک به شعار و سخنرانی نیاز ندارد و تمرکز بیشتر دولت را بر ارائه خدمات حمایتی در این عرصه را می طلبد. با توجه به بحران آب، به زودی بحران تولید برق و انرژی خواهیم داشت ک باید استانی همچون یزد برای آن برنامه داشته باشد.

 

منبع:پرگار