رشید الدین میبدی، افتخار عرفانی تاریخ

میبدی در تفسیر هر یک از آیات آنرا یک بار به فارسی روانی معنی میکند و آن را النوبة الاوّلی مینامد و در نوبت ثانی به تفسیر همان آیه بنا بر روش عامه مفسران و در نوبت ثالث باز به تفسیر آن آیه به شیوه صوفیان می پردازد و در این مورد است که زیبایی نثر میبدی آشکار می شود. کتاب کشف الاسرار به همّت آقای علی اصغر حکمت از سال ۱۳۳۱ ش به بعد در ده مجلد در دانشگاه تهران به طبع رسیده است.»کشف الاسرار و عدةالابرار از مهمترین تفسیرهای پارسی قرآن مجید تألیف رشید الدین المیبدی این تفسیر در سال ۵۲۰ انجام گرفته است.

 

کشف الاسرار چیست؟

کشف الاسرار و عدة الابرار کتابی در تفسیر قرآن و عظیم ترین و قدیمی ترین تفسیر عرفانی فارسی، نوشته ابوالفضل رشید الدین میبدی در دهه ۵۲۰ قمری است. این کتاب بر اساس تفسیر الهروی خواجه عبدالله انصاری (که هم اکنون در دست نیست) و در ده جلد نوشته شده‌است.

در گذشته نویسنده این تفسیر که به عنوان اولین و مهمترین تفسیر عرفانی از قرآن شهرت دارد به درستی مشخص نبود. برخی آن را نوشته خواجه عبدالله انصاری و برخی دیگر از جمله محمد معین نیز آن را به سعدالدین تفتازانی نسبت می‌دادند.در نتیجه تحقیقات علی‌اصغر حکمت نویسنده این کتاب مشخص و در سال ۱۳۳۷ توسط دانشگاه تهران به چاپ رسید.

رشیدالدین میبدی در این کتاب ابتدا بخشی از آیات را بدون توضیح به فارسی ترجمه کرده، سپس عقاید مفسرین و تحقیقات اهل فن را دربارهٔ تفسیر همان قسمت شرح می‌دهد و در بخش سوم به بیان نکات عرفانی خصوصاً به نقل از مدارد خود خواجه عبدالله انصاری می‌پردازد.

این کتاب توسط علی‌اصغر حکمت در ده جلد تصحیح و منتشر گردیده‌است. وی درباره این کتاب می‌گوید:نخستین بار که راقم سطور به وجود این تألیف شریف و تفسیر لطیف آگاه شد در سال ۱۳۲۵ شمسی بود در آن موقع که در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران برای زمره‌ای از دانشجویان دانش پژوه خلاصه‌ای از تاریخ علم تفسیر قرآن بیان می‌نمود به مجموعه‌ای مراجعه نمود که پروفسور استوری راجع به آثار ادبی زبان فارسی نگاشته‌است و این کتاب را به غلط به سعد الین تفتازانی نسبت داده‌است. و به وجود کاملی از آن را در کتابخانه ینی جامع استانبول تصریح می‌نماید دو نسخه از همان تقسیر متعلق به آقای خلیل الله خان خلیلی در کابل بود و نیز در کتابخانه آستان قدس رضوی نیز به دو نسخه از این کتاب برخورد نمودم با کمال تأسف اصل تفسیر خواجه انصاری در دست نیست از مطالعه و تصفح در این نسخ معلوم شد که کتاب مذکور خزانه ایست آگنده به لئالی و جواهر، مشتمل بر تفسیر قرآن شریف به سبک مفسرین عامّه… کتابی است بی نظیر و بدیل و گنجی است بی شبیه و مثیل که در بحث از کلمات رب جلیل برای عباد ذلیل به پارسی گرد کرده و به روزگاران، به یادگار گذاشته‌است پس به عنایات وزارت معارف دولت جمهوری ترکیه در استانبول از نسخه موجود در ترکیه عکسبرداری شدو به یاری رحیم الله خان سفیر افغانستان در تهران از نسخه‌ای در میر گازر گاه هرات نیز عکسبرداری شد و شورای دانشگاه تهران در تاریخ آذر ۱۳۲۹ طبع کشف الاسرار و عدة الابرار را تصویب نمود کتاب قطع نظر از جنبه دینی از لحاظ ادبی و همچنین در مباحث عرفانی و تصوّف یکی از نوادر زبان فارسی است که مانند گنجی ثمین هزاران فایده علمی و ادبی و لغوی و تاریخی را به پارسی زبانان تقدیم می‌دارد.

 

 و صدها لغات و اصطلاحات رائج در قرن پنجم و ششم هجری که دوره اوج ادبیات فارسی بوده‌است.، در این گنجینه وجود دارد و طالبان ادب و لغت و صرف و نحو از آن بهره مند توانند شد.

 

منبع:هفته نامه پرگار