به گزارش یزدی نیوز هفته نامه پرگار در گزارشی به قلم مهدی زمان زاده درباره بنیاد صدوق نوشت: انتشار حکم انتصاب یک عضو به عنوان هیئت امنای بنیاد صدوق با امضای محمدی گلپایگانی رئیس دفتر مقام معظم رهبری در رسانه ها باعث شد برای نخستین بار به صورت رسمی اسم این بنیاد به تیتر رسانه ها تبدیل شود. بنیاد عام المنفعه ای که اوایل دهه ۵۰ و قبل از انقلاب توسط شهید صدوقی شروع به فعالیت کرد و بعد از شهادت ایشان در سال ۶۱ با مدیریت مرحوم محمد علی صدوقی ادامه کار داد و بنا به اسناد موجود مرحوم صدوقی مجددا در سال ۶۴ اجازه ای از امام گرفته و ادامه کار می دهد. بعد از فوت محمدعلی صدوقی در سال ۹۰ با اجازه مقام معظم رهبری مجددا مدیریت آن به بیت شهید صدوقی و شخص محمد صدوقی واگذار شد.

نحوه تاسیس بنیاد صدوق و دارایی هایش

تاریخ دقیقی از زمان شکل گیری بنیاد صدوق در جایی ثبت نشده است اما آنچه مشخص است از اواخر دهه چهل خورشیدی و زمانی که فعالیت های آزادی خواهانه امام خمینی (ره) در حال گسترش بود شهید آیت الله صدوقی در استان یزد به این مسئله پی برد که توسعه معارف دینی و اسلامی نیازمند پشتوانه مالی است. هرچند شخص وی به لحاظ خانوادگی از بنیه مالی خوبی بهره مند بود، اما به خوبی می دانست برای پیشبرد یک فعالیت دینی، فرهنگی و اجتماعی داشتن ساختار مالی مناسب و مستمر ضروری است.

بر این اساس به فکر ایجاد مرکزی با رویکرد اقتصادی نمود تا از این طریق بتواند بدون وابستگی به نهادهای قدرت و با تکیه بر سرمایه مردمی بتواند خدماتی به جامعه از جمله تربیت طلاب را داشته باشد.

برخی از یزدی ها نزدیک به شهید صدوقی در آن دوره می گویند او با چند چهره سرمایه دار و کارآفرین مشورت و نظرش را گفته بود. آنها هم از ایده خوششان آمده بود و هر یک بر اساس توان مالی خود قول همکاری داده بودند. این همکاری بعضا به صورت واگذاری سهام شرکت و کارخانه هایشان بود؛ مثلا یکی از چهره های اقتصادی مشهور یزدی در اوایل دهه پنجاه تعداد انگشت مشاری از سهام یکی از شرکت هایش را به شهید صدوقی می دهد تا بر اساس اهداف در مدنظر و همچنین در راستای منافع عمومی جامعه صرف شود.

شهید صدوقی برای ساماندهی به این امور، بنیاد دینی و فرهنگی صدوق بزرگ –نام صدوق برگرفته از جد بزرگوار خاندان صدوقی– را تاسیس میکند؛ اما ترس از مصادره اموال این موسسه توسط رژیم پهلوی بواسطه فعالیتهای دینی بنیاد، باعث می شود مجموعه به صورت غیرثبتی اداره شود.

شهید صدوقی با سرمایه خود و بخشی از سهامی که خیرین به او داده بود، چند هکتار زمین در بیابانی در اطراف شهر قم – اوایل دهه پنجاه – که امروز معروف به بلوار شهید صدوقی در این شهر است و بزرگترین حوزه علمیه کشور به همت او و فرزندش درهمین زمین ها قرار دارد به قیمت خیلی ارزانی خریداری می کند که بعضا مورد نقد دوستانش هم قرار می گیرد که چرا در بیابان زمین خریده ای؟!

 او در کنار این زمین ها، زمینی هم برای شخص خود تهیه می کند که هنوز هم موجود است.

البته یکی از روحانیون تعریف میکند وقتی آقای صدوقی در آن منطقه مبادرت به خرید املاک کرد عده ای بر آن شدند که آنها هم برای سرمایه گذاری خرید کنند چون میدانستند با همت او حتما آن منطقه آباد شده و بالتبع سرمایه گذاری خوبی است.

آنان که در آن زمان رفت آمدی با شهید داشتند، میگویند وی همیشه از ایده اش سخن می گفته و بارها تاکید کرده بود می خواهد در قم مجموعه همچون الازهر برای شیعه احداث کند و گویا حتی با افرادی چون شهید مطهری، آیت ا. عباس خاتم هم برای مدیریت آن صحبت کرده بود. ایجاد رادیو شیعه از دیگران برنامه های این مرکز در آن دوره بود.

بینش و مدیریت اقتصادی شهید صدوقی کمک شایانی به بنیاد کرد به طوریکه سهام بسیاری از شرکت هایی که خریداری شده برای بنیاد بعد از مدت کوتاهی رشد خوبی نمود و بنیه مالی بنیاد صدوق را بهبود بخشید.

البته خدمات او صرفا در امور حوزه و طلاب نبود و در عین حال علاوه بر توسعه فعالیت های مذهبی و دینی، توجه ویژه به مستمندان جامعه داشت پیام امام خمینی به مناسبت شهادت ایشان گواه خوبی بر این ادعاست که میفرمایند: شهید صدوقى عزیز- رضوان ا… علیه- شهید بزرگى که در تمام صحنه‏هاى انقلاب حضور داشت و یار و مددکار گرفتاران و مستمندان بود و وقت عزیزش صرف در راه پیروزى اسلام و رفع مشکلات انقلاب مى‏شد و براى خدمت به خلق و انقلاب سر از پا نمى‏شناخت. هر جا زلزله مى‏شد شهید صدوقى براى ترمیم خرابیها آنقدر که توان داشت حاضر؛ هر جا که سیل مى‏آمد او بود که در صف مقدم براى دستگیرى خلق خدا حاضر بود. در جبهه‏ها او و دوستان او و امثال او بودند که هر چند یک دفعه سرکشى کرده و آرامش قلب خلق ا… بودند.

شهید صدوقی با نگاهی خیرمندانه زمینه اشتغال افراد بی بضاعت را در شرکت هایی که اینک سهامدارش، بنیاد بود، فراهم کرد و از این طریق با توانمند کردن آنها علاوه بر رفع فقر و بیکاری بسیاری از خانواده ها؛ چرخ صنعت استان نیز رونق گرفت.

رضایت امام خمینی از بنیاد صدوق

بنیاد صدوق در نیمه های دهه پنجاه، به بعد همزمان با شرایط اقتصادی وقت کشور به قدری خودکفا شده بود که این بار طرح های اقتصادی زیادی ایجاد کرد و توانسته بود با خدمات دینی و خیریه ای کمک شایانی به جبهه انقلاب و همراهان انقلابی امام کند.

در یکی از نامه هایی که موسسه تنظیم و نشرآثار امام خمینی (س) منتشر کرده حاکی است امام خمینی (ره) در ۲۷ دی ماه سال ۵۶ یعنی یک سال قبل از انقلاب، علاوه بر اعلام رضایت از عملکرد شهید صدوقی در بنیاد صدوق، بعد از احوالپرسی و گپی درباره رفتارهای شاه به او می نویسند: فرصتی حاصل شود که در زمینها (غرب شهر قم) به دلخواه جنابعالی تأسیس هایی فراهم‏‎ ‎‏کنید.

بررسی پرگار حاکی است امام این نامه در پاسخ به نامه شهید صدوقی نوشته بود. گویا ساواک از اهداف شهید صدوقی در ساخت بزرگترین مجموعه حوزوی کشور در قم مطلع می شود و جلوی ساخت و ساز را می گیرد. سه سال مانع کار می شوند تا اینکه شهید صدوقی که از تاخیر سه ساله به تنگ آمده بود برای مشورت نامه ای به امام می نویسد از او نظر می خواهد که آیا صبر کند یا کلیه اموال را بفروشد و در شهر دیگری اقدام به ساخت حوزه کند؛ که امام ابراز امیدواری میکند در زمین های قم تاسیساتی فراهم می شود و شهید صدوقی این نظر را به صبر بیشتر تعبیر کرده و املاک را نمی فروشد.

سود حاصل از فعالیت های بنیاد صدوق برای نشر تبلیغات اسلامی، نشرمعارف دینی، مسائل فرهنگی، کمک به طلاب، کمک به نیازمندان جامعه و … در دوره پهلوی زیر نظر شهید صدوقی مصرف می شد و در عین حال سرمایه گذاری های خرد و کلان برای تثبیت این بنیاد به عنوان محل درآمد ثابت برای این نوع فعالیت ها با دقت و وسواس انجام می شد.

بنیاد صدوق در دوره انقلاب اسلامی

وقتی در سال ۵۷ انقلاب اسلامی به پیروزی رسید، فعالیت های بنیاد صدوق همچنان ادامه یافت؛ اما این بار با کمی تغییر. چرا که نفس وجود این بنیاد نشر فعالیت های دینی در دوره پهلوی بود. شهید صدوقی در عین حال کوشید بنیاد را مستقل اداره کند هرچند در همه امور با امام خمینی (ره) مشورت می کرد.

او توجه ویژه ای به مناطق محروم کشور داشت به طوریکه در اکثر مناطق جنوب و جنوب شرق و حتی مرکز ایران صدها مسجد، مدرسه، کتابخانه، حوزه علمیه، مجتمع های مسکونی برای نیازمندان و … در دهه پنجاه افتتاح شد که هنوز هم برقرار است و مورد توجه عام و خاص می باشد.

بنیاد صدوق بعد از شهادت آیت ا…صدوقی

شهید صدوقی در سال ۶۱ در یک عملیات تروریستی انتحاری به شهادت رسید. بعد از او آیت ا… خاتمی امام جمعه یزد شد و در سال ۶۷ وی نیز به رحمت خدا رفت. امام خمینی در سال ۶۷ محمدعلی صدوقی (فرزند شهید صدوقی) را به عنوان امام جمعه یزد منصوب می کنند. این درحالی بود که بعد از شهیادت شهید صدوقی، محمدعلی در نامه ای از امام اجازه گرفت تا بنیاد صدوق را مدیریت کند که امام بلافاصله قبول و برای او دعای خیر میکنند.

با توجه به آنکه بنیاد صدوق یک موسسه غیرثبتی بود به همین صورت بعد از شهادت آیت الله صدوقی توسط فرزندش مدیریت شد. نام بنیاد صدوق تا پیش از این کمتر گفته می شد تا اینکه در ۲۸ آذرماه سال ۶۴ محمدعلی در نامه از حضرت امام درخواست می کند اموالی و دارایی که توسط پدر شهیدش مدیریت می شده در بنیادی دینی فرهنگی، گردآوری شود که امام موافقت میکند.

‏‏ محمدعلی صدوقی در این نامه خواستار شده اند تمامی زمین ها و مستحدثات صنعتی و غیره که‏‎ ‎‏توسط ایشان ـ قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ـ خریداری و یا احداث گردیده است و برای پیشگیری از‏‎ ‎‏تصرف رژیم شاه، آنها را به نام مؤسسۀ اسلامی خاصی ثبت نداده اند، اجازه داده شود تا به نام «بنیاد‏‎ ‎‏دینی و فرهنگی شهید صدوقی» ثبت شوند. امام خمینی در پاسخ چنین مرقوم فرموده اند:‏‏

‏‏بسمه تعالی| مجازید. ان شاءالله تعالی خداوند جنابعالی را موفق و آن مرحوم و شهید عالیمقام را‏‎ ‎‏رحمت فرماید. والسلام علیکم.‏

‏‏6 ربیع الآخر ۱۴۰۶ / ۲۸ آذر ۱۳۶۴‏|‏‏روح الله الموسوی الخمینی ‏

این نامه نشان می دهد اموال بنیاد صدوق صرفا بر اساس دارایی تحت مدیریت شهید صدوقی در دوره قبل از انقلاب و به دستور امام شکل گرفته است.

‏‎ ‎

بنیاد صدوق در دهه نود

تیرماه سال نود حجت الاسلام والمسلمین محمدعلی صدوقی به صورت ناگهانی به دلیل نوعی بیماری کبدی فوت شد. هفت روز بعد از فوت وی، محمد صدوقی فرزندش – بعد از فوت پدر ملبس به لباس روحانیت شده بود- بنابر وصیت پدر مبنی بر واگذاری اختیاراموال بنیاد صدوق به رهبر معظم انقلاب به حضور مقام معظم رهبری می رود و لیست کامل اموال را ارائه می کند.

آنچه روایت شده حاکی است حضرت آیت ا… خامنه ای در این دیدار ضمن تاکید بر فعال ماندن دفتر شهید صدوقی، مجداد شخص محمد صدوقی را مسئول آن تعیین می کنند.

محمد صدوقی در سخنانی در مراسم معارفه آیت ا… ناصری، جایگزین پدر در خصوص این دیدار گفته است: رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیداری فرمودند: که مردم دارالعباده به نام صدوقی عادت کردند و نگذارید این عادت در بین مردم از بین برود، دفتر ایشان تعطیل نشود و امور با جدیت و محوریت و مدیریت شما دنبال شود.

صدوقی افزود: در این دیدار ضمن ارائه گزارشی از امور جاری پدر و وصیت نامه ایشان را تقدیم کردم و ایشان با نصیحتی به من تکلیف را بر من دشوارتر کردند.

گویا حدود دو سال بعد از این ماجرا سال ۹۲ از سوی دفتر رهبری، هیئت امنای سه نفره ای متشکل از آیت ا… ناصری امام جمعه یزد، فلاح زاده، استاندار وقت یزد و حجت الاسلام والمسلمین محمد صدوقی ایجاد می شود.

شنیده های پرگار حاکی است اواسط بهمن ماه سال جاری اما مجدد تغییرات جدیدی در بنیاد داده می شود و طی که جلسه ای در دفتر امام جمعه یزد با حضور نمایندگان بیت رهبری برگزار می شود، احکام اعضای جدید هیئت امنا اعلام می گردد.

آنچه رسانه ها از این جلسه روایت کرده اند این جلسه بدون اطلاع قبلی بیت شهید صدوقی تشکیل شده و در جلسه مذکور موضوع تغییرات بنیاد صدوق به آنها اطلاع داده می شود.

 بر اساس احکام جدید صادره، آیت الله ناصری امام جمعه یزد، حجه الاسلام صدوقی، یادگار بیت شهید صدوقی، فلاح زاده، استاندار اسبق یزد، علی محمد بد از فعالین اقتصادی، ناظمی اردکانی، استاندار اسبق قم و محمدرضا بابایی، معاون اسبق استاندار یزد به عنوان اعضای هیئت امنای جدید بنیاد صدوق معرفی می شوند.

 در این جلسه آیت الله ناصری به عنوان رئیس هیئت امنا انتخاب می شود، فلاح زاده استاندار اسبق یزد به عنوان مدیراجرایی بنیاد منصوب می شود که بعد از جلسه، حکم مسولیت وی توسط محمدی گلپایگانی رئیس دفتر رهبری صادر می شود.

 طبق احکام صادر شده هیئت امنا موظف است کلیه فعالیت های مالی بنیاد را مهیا و در اختیار یک نهاد تحویل گیرنده (احتمالا ستاد اجرایی فرمان حضرت امام) قرار دهد.

پایان مدیریت صدوقی ها در بنیاد صدوق

بر اساس آنچه رسانه های تلگرامی منتشر کرده اند بیت شهید صدوقی به عنوان نمایندگان شهید صدوقی و موسس این بنیاد از بهمن ماه نود وشش دیگر مسئولیت اجرایی در این بنیاد عام المنفعه ندارند.

هرچند حجت الاسلام والمسلمین محمد صدوقی عضوی از هیئت امنای بنیاد محسوب می شود اما او مسئولیت اجرایی ندارد و دیگران مسئولیت را بر عهده گرفته اند.

همه شایعات درباره بنیاد صدوق

بنیاد صدوق مالک در صدی از سهام چندین شرکت کوچک و بزرگ در حوزه های مختلف از قبل از انقلاب است. از صنعت کاشی و سرامیک تا لوازم خانگی؛ اما نکته آنجاست که این بنیاد در هیچ شرکت بزرگ و سهامی عام، مالک صد در صد نیست و در همه شرکت ها سهام دار ۵ تا ۶۰ درصدی است که این مسئله هم در جای خود قابل تامل است.

با توجه به اینکه شهید صدوقی بعد از انقلاب، امام جمعه یزد شد و در آن دوره دادگاه اموال برخی از سرمایه داران را مصادره می کرد و در اختیار حاکم شرع یعنی شهید صدوقی قرار می داد، شایعاتی در بین مردم مطرح می شود که اموال بنیاد مصادره ای است. این در حالی است که بنیاد صدوق قبل از انقلاب شکل گرفته بود و اکثر دارایی اش مربوط به پیش از ماجرای دادگاه های انقلاب و مصادره هاست.

 گفته شده در دهه هفتاد مرحوم محمدعلی صدوقی امام جمعه وقت یزد، آقایان علی خاتمی و ضرابیه، (از مدیران وقت بنیاد صدوق) را مامور میکند تا ملاقاتی با برخی که اموالشان (همان سهام کارخانه های ابتدای شکل گیری بنیاد) را در اختیار شهید صدوقی قرار داده بودند، انجام شود تا از رضایت قلبی آنها مطمئن شود. گویا این دیدار در یکی از کشورهای اروپایی صورت می گیرد. آنچه روایت شده حاکی است این افراد مجداد رضایت قلبی خود را از مدیریت بیت صدوقی بر این شرکت ها و سهام انها اعلام می کنند.

از دیگر شایعات مطرح به دلیل نزدیک بودن بیت صدوقی به خانواده خاتمی ها نشات می گیرد. همسر مرحوم محمدعلی صدوقی، امام جمعه فقید یزد، دختر مرحوم آیت ا… خاتمی است و باتوجه به رهبری جریان سیاسی اصلاحات توسط این خانواده، برخی مخالفان دوم خرداد بر این اعتقادند که بنیاد صدوق پشتوانه مالی برخی جریان های سیاسی است.

در حالیکه عملکرد شهید صدوقی و مرحوم محمدعلی صدوقی – امام جمعه فقید یزد – بیانگر آن است که این بیت در ادوار مختلف سیاسی – تاریخی انقلاب همواره در راستای اهداف نظام گام برداشته و در بانظر گرفتن اعتدال و میانه روی، همواره پذیرای همه جریان های سیاسی، اعتقادی و دینی و مذهبی در چارچوب نظام بوده اند. باز بودن درب بیت شهید صدوقی به روی همه اقشار، گروههای مردمی و اقلیتهای دینی و مذهبی در استان خود گواه این مدعاست.

این رویه در حال حاضر نیز توسط محمد صدوقی یادگار بیت شهید صدوقی ادامه یافته است و این بیت همچون گذشته میزبان همه شخصیت هایی است که به یزد سفر می کنند؛ مثلا در دوره انتخابات هم حسن روحانی مهمان خانه صدوقی بود و هم حجت الاسلام رئیسی مهمان بیت شهید صدوقی شد.

مرام اعتدال صدوقی ها در ۵۰ سال اخیر به همه اثبات شده است و این شایعات صرفا برای شعله ور کردن احساسات برخی افراد تصمیم ساز مطرح می شود. امید است روزی، روزگاری خانواده شهید صدوقی بیلانی از فعالیت های این بنیاد را در حوزه های مختلف منتشر کنند تا برای ثبت در تاریخ ماندگار شود.

منبع:هفته نامه پرگار