نگین گردشگری یزد با بی‌نظیرترین معماری جهان

به گزارش یزدی نیوزروز ۳۰مرداماه در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران مصادف با روز جهانی مساجد است. ۴۸ سال پیش در همین روز مسجد الاقصی که اولین قبله مسلمین است توسط صهیونیست ها به آتش کشیده شد و برهمین اساس در اجلاس وزیران امور خارجه کشورهای اسلامی تهران، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ایران به این اجلاس پیشنهاد کرد تا این روز به عنوان روز جهانی مساجد تعیین شود که مورد پذیرش قرار گرفت.

در اسلام مساجد مکانی خاص برای عبادت خداوند است ، در شریعت اسلامی مسجد آداب و احکامی ویژه دارد و مهمترین عبادتی که در آن به جا آورده می شود اقامه نماز جماعت است.

مساجد جز  اقامه نماز جماعت کارکردهای اجتماعی، سیاسی، آموزشی و قضایی برای مسلمانان داشته و دارد که یکی از مهمترین این کارکردها را می توان در پیروزی انقلاب اسلامی ایران نامید که مساجد نقش بسیار مهمی در این پیروزی تاریخی داشتند.

استان یزد با بیش از ۲۰۰۰ مسجد دومین شهر در کشور به عنوان تعداد مساجد است که در طول سال مردم ولایت مدار دارالعباده با حضور در مساجد به راز و نیاز با خدا ، اقامه نماز جماعات ، برپایی مراسمات عزاداری و روضه خوانی و بسیاری از کارهای فرهنگی و آموزشی می پردازند.

وجود مساجد با قدمت های تاریخی و مسائل مختلف باعث شد تا شهر یزد در روز یکشنبه ۹ جولای ۲۰۱۷ کمیته میراث جهانی یونسکو در ادامه چهل و یکمین اجلاس خود در کراکوف لهستان شهر تاریخی یزد را در فهرست میراث جهانی ثبت کند که نمی شود از نقش مساجد تاریخی در این زمینه چشم پوشی کرد.

در استان یزد مساجد تاریخی بسیاری وجود دار که یکی از سرآمد آنها که بعنوان نگینی در دل کویر بلندترین مناره های جهان را در اختیار دارد و آن هم مسجد جامع یزد است.

این مسجد یکی از بناهای تاریخی کشور، در قرن ششم هجری قمری و توسط بانیان متعددی ساخته شده و مرمت و بازسازی مکان‌های مختلف آن تا دهه‌ی اخیر ادامه داشته است. این آثار باستانی، یکی از زیباترین، بی‌نظیرترین و در عین حال، از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری کشور به شمار می‌رود که در سال ۱۳۱۳ توسط وزارت فرهنگ و هنر، به ثبت ملی رسید.

سردر مسجد جامع یزد در سال ۱۳۱۳

زمانی که سازندگان این مسجد عظیم، تصمیم به ساخت چنین بنایی گرفتند، آن را در مرکز شهر قدیم یزد و داخل حصار بنا کردند. مساحتی که زیربنای این مسجد را تشکیل می‌دهد برابر با ۹۸۰۰ متر مربع بوده و متراژی حدود ۵۰۰ متر مربع نیز، قسمت‌های مربوط به کاشی، کتبیه‌ها و … را در برمی‌‌گیرد. طول مسجد جامع یزد متشکل از ۱۰۴ متر و عرض آن ۹۹ متر، است که به شش ورودی متصل به چندین کوچه و راه خروجی ختم می‌شود.

براساس اسنادی که از گذشته برجای مانده ، مدت زمان ساخت و تکمیل این مسجد در حدود یک قرن به طول انجامیده است. چرا که هر قسمت از این بنای تاریخی به مرور زمان و توسط بانیان متعددی ساخت و مرمت شده است.

به نظر می‌رسد اولین بانی این اثر حیرت انگیز، عمرو لیث صفاری است. اما مشهورترین بانی ساخت آن، علا الدوله کالنجار، است که در سال‌های ۴۷۴ تا ۴۹۸ هجری شمسی به عنوان حاکم یزد، فعالیت کرده است. پس از فوت کالنجار، به همت دختران فرامرزبن علی که از خاندان کاکویی به شمار می‌آیند، بخش‌های جدیدی به بنای اصلی مسجد اعظم اضافه شد.

متاسفانه از قسمت‌های کهن مسجد، اثری برجای نمانده وآنچه که امروزه به عنوان ساختمان مسجد اعظم یزد مشاهده می‌شود، به همت شماری از صاحب منصبان، رجال دینی و مملکتی دوران مختلف، نوسازی و بنا شده است.

تصویر هوایی از مسجد جامع یزد

همانگونه که ذکر شد ساخت و ساز مسجد، در مدت یک قرن، در دوران‌های مختلف تاریخی صورت گرفته که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به سلطنت ایلخانی، صفویان، حکومت تیموریان، فرمانروایی آل مظفر و قاجاریان اشاره کرد.

همچنین در دوران قاجاریه و در زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار، عملیات تخریب در سطح گسترده‌ای برای بازسازی و مرمت این بنای تاریخی صورت گرفت که باعث ایجاد ظاهری کاملا متفاوت از مسجد اولیه، شد.

مسجد جامع کبیر یزد، یکی از خارق العاده‌ترین و منحصربفردترین بناهای تاریخی می باشد که علاقه‌مندان بسیاری را در سراسر جهان، شیفته و معطوف خود ساخته است. این اثر تاریخی شگفت انگیز، متشکل از یک ایوان مرتفع، دو شبستان، دو گرم خانه واقع در ضلع‌های شرقی و غربی شبستان‌ها، گنبدخانه، دو پایاب و یک صحن بزرگ به شکل مستطیل است که نشانگر معماری و طراحی ساخت جالب و زیبای ایران باستان است. شش ورودی برای داخل شدن به این مسجد بزرگ در نظر گرفته شده که هر کدام در قسمت‌های مختلف مسجد تعبیه شده است.

هر بیننده‌ای که از این مسجد تاریخی دیدن می‌کند محو معماری بی‌نظیر ایرانی که در ساخت شبستان‌، گنبد، کاشی کاری، مناره‌ها، صحن و گچ کاری‌هایی که در آن به کار رفته است می‌شود. محرابی که در گنبدخانه واقع شده است و در واقع به عنوان محراب اصلی نیز درنظر گرفته می‌شود، توسط کتیبه، آجر ضربی و کاشی معرق، تزئین شده و جلوه‌ای از هنر و ذوق ایرانی را به جهانیان عرضه می‌دارد.

گنبد مسجد که زیباییش چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌سازد، از دو پوسته‌ی متصل به هم تشکیل شده است که با طرح زیبایی از گل صابونکی، با ساقه‌ای مزین به نام الملک الله، که به خط کوفی تکرار شده است، عنوان یکی از ممتازترین و یگانه‌ترین آثار معماری جهان را از آن خود ساخته است. قطعا گنبدخانه، ایوان و مکان‌های اطراف آن را می‌توان یکی از زیباترین قسمت‌های مسجد جامع یزد دانست.