کتابخانه وزیری؛ گنجینه‌ای در قلب کویر
سید مهدی نبوینژاد/همشهری
کتابخانه وزیری وابسته به آستان قدس رضوی در سال ۱۳۳۴ به همت «سید‌علی‌محمد وزیری» از روحانیان مبارز دوران رضا شاه پهلوی در یزد تاسیس شد.
این کتابخانه با کوشش و تلاش فراوان ایجاد شده است، به‌طوری‌که یک بازرگان معروف یزدی به نام «محمد هراتی یزدی» در همان دوران در خرید و پرداخت هزینه کتاب‌های خطی این کتابخانه کمک‌های فراوانی به موسس کتابخانه کرد.
این کتابخانه که مخزن آن یکی از امن ترین اماکن در یزد است، علاوه‌بر کتاب های فراوان، نسخ خطی گران‌قیمت و منحصر به‌فردی را در خود جای داده است.
اهتمام وزیری به جلوگیری از خروج نسخ خطی
رئیس کتابخانه وزیری یزد با بیان این‌که در زمان قدیم، بیرون بردن نسخه‌های خطی و قرآن از کشور بسیار رایج بود، می‌گوید: وزیری برای نگه داشتن نسخه‌های خطی در داخل کشور تلاش‌های بسیاری کرد، به‌طوری‌که در دوران ستمشاهی بسیاری از نسخه‌های خطی را خریداری و در سرداب خانه خودش مخفی می‌کرد تا از هرگونه گزندی در امان باشد.
«محمدرضا انتظاری» ادامه می‌دهد: این در حالی بود که وزیری در زمان رضاخان و هنگامی که برگزاری مراسم روضه‌خوانی ممنوع بود، در زیرزمین منزلش مراسم روضه‌خوانی و ذکر مصائب کربلا برپا می‌کرد که گاه نیز این مراسم نیز لو می‌رفت، ولی همواره سعی در حفاظت از این نسخ خطی داشت.
وی با بیان این‌که البته بعد از پایان دوران حکومت رضا‌شاه، این نسخ از زیرزمین بیرون آورده شد، اظهار می‌کند: یکی از قدیمی ترین قرآنهای موجود در این کتابخانه به خط جلال جعفری مربوط به سال ۷۱۲ هجری قمری است. زمانی که فردی یهودی به نام «حاج متیا»، رئیس یهودیان آن دوران، قصد خارج‌کردن آن را از کشور داشت، از سوی وزیری خریداری شد و هم‌اکنون در کتابخانه نگهداری می‌شود.
رئیس کتابخانه وزیری عنوان می‌کند: وزیری در این باره تعریف می کرد «روزی مطلع شدم که متیا قصد خارج کردن قرآنی خطی از کشور را دارد، به همین منظور پیش او رفتم و گفتم یا قرآن را با ۱۰ درصد افزایش بها به من می فروشی یا روز جمعه این موضوع را به مسلمانان اعلام میکنم . البته این فرد قرآن را با همان افزایش بها در اختیار من قرار داد.»
وی با توضیح این‌که در آن زمان ۳ یهودی به نام های سلیمان، موسی و داوود، اشیاء و نسخ خطی را از ایران خارج می کردند، می‌گوید: وزیری در آن دوران سوار بر الاغ میشد و در روستاهای مختلف نسخ خطی را خریداری می کرد.
کنترل دیجیتالی شرایط نگهداری نسخ خطی
انتظاری تعداد نسخ خطی داخل این کتابخانه را بیش از ۳۳۰۰ جلد عنوان و اضافه می‌کند: در‌حال‌حاضر کتاب هایی با خط شیخ بهایی و پدرشان، علامه حلی و علامه مجلسی در کتابخانه وزیری وجود دارد.
رئیس کتابخانه وزیری می‌گوید: این کتابخانه در ۱۲ تیرماه ۱۳۴۸ با بیش از ۲۱ هزار و ۲۶۷ جلد کتاب خطی و چاپی و ۳۳۰۰ جلد نسخ خطی، وقف آستان قدس رضوی شد.
انتظاری اظهار می‌کند: مخزن کتب نسخ خطی کتابخانه از بتن مسلح ساخته شده و میزان دما و رطوبت در آن به‌صورت دیجیتالی کاملا کنترل می شود.
وی می‌گوید: تمام کتاب هایی که در سال های جمعآوری آسیب‌دیده با دستگاه آفتزدایی ترمیم شده است. در حال حاضر نیز اقدام به خریداری کتاب‌های خطی می‌‌کنیم، به‌طوری‌که مدتی پیش یک جلد قرآن خطی خریداری کردیم که ارزش آن ۹۰ میلیون تومان قیمت‌گذاری شده است.
رئیس کتابخانه وزیری با توضیح این‌که در گذشته نسخه‌های خطی به‌راحتی دور انداخته می‌شدند، در این رابطه اظهار می‌کند: وزیری برای خضاب کردن محاسن خود به حمام رفته بود که می‌بیند خضابی که شاگردش خریده در کاغذ یک کتاب نسخه خطی قرار داده شده است؛ بنابراین سریع به پیش عطار می‌رود و آن کتاب را خریداری می‌کند.
قدیمی‌ترین نسخ خطی موجود در کتابخانه
رئیس مخزن کتابخانه وزیری نیز با اشاره به این‌که قدیمی‌ترین نسخه خطی موجود در این کتابخانه مربوط به سال ۵۹۰ هجری قمری است، می‌گوید: این کتاب با نام «نفحه‌الانفس» اثر «ابن‌حمران» قدیمی‌ترین کتاب موجود در کتابخانه است.
«محمدرضا مولوی» ادامه می‌دهد: جدیدترین کتاب‌های نسخه خطی کتابخانه نیز مربوط به دهه‌های ۳۰ و ۴۰ است که از آنها به بهترین شکل نگهداری می‌شود.
به گفته وی، هم‌اکنون کتابی با نام «کشف‌الحقایق» درمورد یزد نیز در کتابخانه وجود دارد که واقعاً منحصر‌به‌فرد است و یکی از پژوهشگران استان به نام دکتر تشکری آن را ترجمه و چاپ کرده است.
وی از وجود تورات خطی نیز در این کتابخانه که ترجمه فارسی شده، همچنین دفاتر دستنویس حاوی مطالب مهم در این کتابخانه خبر می دهد و می‌گوید: آیت‌الله علاقه بند، روحانی مشهور یزدی که در حال حاضر نیز در قید حیات هست، نیز یک نسخه خطی نوشته بود که در مخزن کتابخانه موجود است.
رئیس مخزن کتابخانه وزیری قطور ترین نسخ خطی این کتابخانه را «سفرالسعاده هندی» و «فتاوی الولوجی هندی» ذکر و بیان می‌کند: در حال حاضر نسخه خطی کتاب قانون «بوعلی سینا» نیز در کتابخانه موجود است که آن را یکی از پزشکان فوق‌تخصص یزدی بعد از مطالعه این کتا ب ذکر می‌کرد که بشر هنوز به برخی از علوم یادشده در این کتاب دست نیافته است.
خدماتدهی مخزن امن کتابخانه وزیری به سایر کتابخانهها
رئیس مخزن کتابخانه وزیری از وجود قرآن طلاکوبی در این کتابخانه نیز یاد می کند و می‌گوید: برای این نسخه هیچ قیمتی نمیتوان گذاشت.
«محمدرضا مولوی» با اشاره به این‌که کتاب هایی که در هیچ کتابخانه از استان امکان نگهداری از آنها وجود ندارد، در این کتابخانه نگهداری می‌شود، اظهار می کند: مخزن کتابخانه وزیری یکی از امن ترین اماکن در یزد است.
بخش نظردهی بسته شده است..