چرایی شهر هوشمند

حمید رضا قمی/تابناک
شاید یکی از ارزنده ترین دستاوردهای انتخابات شوراهای شهر این دوره در یزد طرح مقوله با اهمیت «شهر هوشمند » است . هرچند بنا به آنچه برخواهم شمرد اعتقاد دارم مقوله شهر هوشمند می بایست در رئوس  برنامه های  مدیریت شهری  جایگیرد ، اما حتی در حد طرح آن توسط برخی نامزدها ، رویدادی خجسته است . وقتی در دوره پیشین انتخابات شورای شهر ، یکی از شعارها را « آرمان شهر یزد با شهر الکترونیک » طرح کردم ، خیلی از دلسوزان گفتند طرح این شعار می تواند تداعی  لوکس  گرایی کند و شهر موضوعات مهم تری برای مطرح شدن دارد . همان موقع نیز بر این باور بودم «شهر هوشمند » از پایه ای ترین موضوعات شهری است  ، و   انتخابات ، عرصه ای مناسب است برای طرح موضوعات و نیازهای نو وضروری جامعه . هرچند عمومی سازی مفهموم « شهر هوشمند » زمان می طلبد .
 اما واقعیت این است که امروز ، دیگر از مرحله انتخاب « شهر هوشمند به عنوان یک الگوی مدیریت شهری » هم گذشته ایم و بناچار ، حرکت پر شتاب به آن سمت اجتناب ناپذیر است .
 در واقع  هوشمند سازی شهر کلید رفع بسیاری از معضلات شهری نظیر تبعیض ، لختی وکندی در ارائه خدمات ، آلودگی صوتی و زیست محیطی و تصمیمات غیر کارشناسی است  .
 پس قبل از هرچیز برهمه متخصصین و علاقمندان به مفهوم شهر هوشمند است که از فرصت بدست آمده ، در تبیین این مفهوم نزد عموم شهروندان و حتی برخی مدیران ، بهره برند  :
«شهرهوشمند » مفهوم جامعی از شیوه مدیریت شهری است که تنها ابزار پیاده سازی آن فناوری اطلاعات وارتباطات است . مترادف دانستن آن با «شهر الکترونیک » تعریف کاملی از آن نیست در واقع الکترونیکی کردن سامانه ها و زیر ساختهای شهری ، زیر ساختی است برای پیاده سازی «شهر هوشمند ».
درهمین راستا، نظریه «شهر هوشمند» براساس انگاره های شهر الکترونیک ،مجموعه ای از شاخصهای مطلوب سکونت همچون:توسعه پایدار،مشارکت مردمی، تقویت یکپارچگی شهر را پیشنهاد می دهد.
در تعریفی دیگر ، شهری هوشمند است که سرمایه‌گذاری در سرمایه‌های انسانی و اجتماعی و زیرساخت‌های ارتباطی از جمله حمل و نقل و همچنین زیر ساخت های نوین فناوری اطلاعات وارتباطات که باعث رشد پایدار اقتصادی و کیفیت بالای زندگی می شود، با مدیریت صحیح منابع طبیعی، از طریق مدیریت مشارکتی مردم در آن انجام پذیرد.
اما این زیر ساختها در واقع دامنه وسیعی از مدیریت شهری را در برمی گیرد :
سامانه های مدیریت جمع آوری  وپردازش اطلاعات شهری ، مدیریت پسماند ، مدیریت انرژی شامل سیستم های آبرسانی  ،برق وگاز،   مدیریت ترافیک وحمل ونقل شهری ،  مدیریت خدمات شهروندی ، مدیریت ساختمان ، مدیریت زیر ساختهای شهری شامل لوله کشی های آب ، برق ، گاز ومسیرهای عبور داده های اطلاعاتی ، سامانه های سلامت و بهداشت ، و سامانه های آموزش و پرورش.
در  «شهر هوشمند»  ، در پس نام ِ تمام سامانه های برشمرده ی بالا عبارت هوشمند خواهد آمد و این به معنی هوشمند سازی و استفاده از فناوری اطلاعات وارتباطات در بهینه سازی این سامانه ها خواهد بود .
  از سوی دیگر  ، بر اساس ادبیات مدیریت شهری، "شهری هوشمند" است که قادر به پیوند سرمایه فیزیکی با سرمایه اجتماعی به منظور توسعه خدمات بهتر و زیرساخت لازم در یک شهر بوده و تنها در این صورت است که مدیران شهری و استانی، قادر به تجمیع  اطلاعات، و رصد دیدگاههای  فرهنگی و اجتماعی برای خلق  یک برنامه منسجم برای  بهبود خدمات شهری خواهند بود.
از سوی دیگر ، "شهر هوشمند"یک کلان سیستم از زیر سیستم های شهری است. به عبارت دیگر با ترکیب و تعامل بسیاری از مجموعه های شهری مانند: سازمان ها، شرکت ها، دانشگاه ها، شهروندان و… و همچنین مجموعه ها و زیرسیستم های مستقل هوشمند در هر شهر، سیستم پیچیده ی بزرگی تشکیل می گردد که به آن شهر هوشمند گویند .
 
اینک حاصل هوشمند سازی شهر چیست ؟
دستاورد اولیه وگرانسنگ این هوشمند سازی مفهوم جدیدی است بنام « حکمرانی هوشمند » . حکمرانی مبتنی بر اطلاعات وداده های واقعی یا دست کم نزدیک به واقع . شفافیت اطلاعات حاصل از پیاده سازی شهر هوشمند ، امکان انتشار اطلاعات و  ایجاد فرصت های برابر برای رقابت را میسر می سازد . مطالبات  جدید  و بسیار موثری  برای شهروندان ایجاد می کند ،  شفافیت  اطلاعات  ودسترسی آزاد به اطلاعات وگردش آن . پیامد مثبت بعدی  انتشار اطلاعات ،  نوآوری ، خلاقیت و کار آفرینی خواهد شد .  پس ، مقدمه ایجاد شهر پاک ، شهر هوشمند است . چراکه شهر پاک ، شهر شفافیت ، شهر آزادسازی اطلاعات و ایجاد فرصت های برابر برای رقابت است .
ازسوی دیگر ، یزد با دارا بودن ظرفیت های انسانی کارآمد در حوزه فناوری اطلاعات وارتباطات می تواند با اتکا به این توان و ظرفیت بخش خصوصی ،  برای ایجاد شهر هوشمند قدم بردارد . این مهم خود فرصت کار آفرینی و صدور خدمات به دیگر نقاط کشور وجهان فراهم می نماید.