جزئیاتی از روند تحولات ۱۱ ساله شاخص‌های علم و فناوری ایران

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی یزدی نیوز به نقل از ایسنا، کتاب روند تحولات شاخص‌های علم و فناوری روز دوشنبه، چهارم اردیبهشت ماه با حضور دکتر مخبر دزفولی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزرای علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، رئیس نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی و تعداد دیگری از مسئولان حوزه علم و فناوری کشور در محل دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی رونمایی شد.

این کتاب، گزارشی کمّی و توصیفی از روندهای علم و فناوری در جمهوری اسلامی ایران طی سال‏‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۱ است. کتاب روند تحولات شاخص‌های علم و فناوری، زیرساخت اطلاعاتی لازم را برای تحلیل داده‌ها و روندهای علم و فناوری کشور و تهیه گزارش‌های متعدد دیگری که در حوزه‌های مختلف علمی و فناوری اجتناب ناپذیر است، فراهم می‌کند.

دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، وضعیت شاخص‌های علم و فناوی ایران طی سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۱ را به طور مختصر در زیر تشریح کرده است.

رشد ۱۷۸ درصدی تعداد دانشجویان موسسات آموزش عالی کشور

شاخص تعداد دانشجویان طی سال‌های ۱۳۹۱-۱۳۸۰ روندی صعودی را داشته است، به‌طوری‌که از تعداد یک میلیون و ۵۶۶ هزار و ۶۰۹ نفر دانشجو در سال ۱۳۸۰ به تعداد چهار میلیون و ۳۶۷ هزار و ۹۰۱ نفر دانشجو در سال ۱۳۹۱ افزایش یافته است.

همچنین تعداد دانشجویان شاغل به تحصیل در مقاطع تحصیلات تکمیلی، از ۷۳ هزار و ۵۷۸ نفر در سال ۱۳۸۰ به تعداد ۵۱۳ هزار و ۶۶۱ نفر در سال ۱۳۹۱ افزایش یافته که این آمار نشان دهنده رشد ۶ برابری شاخص مذکور در بازه زمانی ۱۳۹۱-۱۳۸۰ است.

بر طبق آمار ارائه شده در این کتاب، تعداد دانشجویان خارجی شاغل به تحصیل در ایران در مقاطع تحصیلی مختلف (کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکترای تخصصی) از ۱۰۹ نفر در سال ۱۳۸۴ به تعداد هفت هزار و ۸۵۰ نفر در سال ۱۳۹۱ افزایش یافته است که نشان دهنده رشد ۷۱ برابری این شاخص در بازه زمانی ۱۳۹۱-۱۳۸۰ است.

همچنین تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در کشور از ۱۳۰ هزار و ۴۱۱ نفر در سال ۱۳۸۰ به ۷۱۶ هزار و ۹۶ نفر در سال ۱۳۹۱ رسیده است.

بر پایه آمار ارائه شده در این کتاب، تعداد اعضای هیئت علمی تمام وقت در یک میلیون نفر جمعیت کشور از تعداد ۵۳۲ نفر در سال ۱۳۸۰ به ۹۰۲ نفر در سال ۱۳۹۱ بالغ شده است که نشان‌دهنده رشد ۷۰ درصدی این شاخص در دوره زمانی مذکور است.

نمایه بیش از ۲۷ هزار مدرک علمی در پایگاه (وب آو ساینس) در سال ۹۱

تعداد تولیدات علمی در پایگاه‌های استنادی بین‌المللی در پایگاه وب آو ساینس در سال ۱۳۸۰، هزار و ۸۱۱ عنوان تولید علمی بوده که به ۲۷ هزار و ۱۴۵ عنوان مدرک علمی در سال ۱۳۹۱ افزایش یافته است و در پایگاه اسکوپوس نیز از تعداد دو هزار و ۸۹ عنوان مدرک علمی در سال ۱۳۸۰ به ۴۰ هزار و ۱۴۰ عنوان مدرک در سال ۱۳۹۱ رسیده است.

سهم تولید علم ایران از کل تولیدات علمی جهان در پایگاه وب آو ساینس از ۰.۱۵ درصد در سال ۱۳۸۰ به ۱.۴۲ درصد در سال و پایگاه اسکوپوس از ۰.۱۶ درصد در سال ۱۳۸۰ به ۱.۵۲ درصد در سال ۱۳۹۱ رسیده است.

بر اساس رتبه‌بندی پایگاه استنادی بین‌المللیISI ، رتبه جمهوری اسلامی ایران در تولیدات علمی از رتبه ۴۵ در سال ۱۳۸۰ به رتبه ۲۰ در سال ۱۳۹۱ ارتقاء یافته و در پایگاه اسکوپوس رتبه ایران از ۴۴ در سال ۱۳۸۰ به هفدهم جهان در سال ۱۳۹۱ رسیده است.

نمایه ۱۱ هزار و ۳۶۰ تولید علمی مشترک با محققان خارجی در سال ۱۳۹۱ در پایگاه «وب آو ساینس»

بر پایه آمار و مستندات معتبر تعداد تولیدات علمی مشترک با محققان خارجی نیز در پایگاه‌های بین‌المللی روند صعودی داشته است. به طوری که در پایگاه «وب آو ساینس» این شاخص از ۵۳۸ عنوان تولید علمی در سال ۱۳۸۰ به ۱۱ هزار و ۳۶۰ تولید علمی در سال ۱۳۹۱ و در پایگاه اسکوپوس نیز شاخص مورد نظر از ۴۸۹ عنوان تولید علمی در سال ۱۳۸۰ به ۱۳ هزار و ۱۷۸ عنوان تولید علمی در سال ۱۳۹۱ رسیده است.

تعداد تولیدات علمی مشترک با محققان کشورهای اسلامی در پایگاه‌های بین‌المللی نیز روند رو به رشدی داشته است. به طوری که در سال ۱۳۸۰ در پایگاه استنادی بین‌المللی «وب آو ساینس» از ۲۸ مورد همکاری به ۱۹۱۰ مورد همکاری در سال ۱۳۹۱ و در پایگاه استنادی بین‌المللی اسکوپوس از ۲۹ مورد همکاری در سال ۱۳۸۰ به ۱۴۰۹ مورد رسیده است.

بر پایه همین آمار شاخص میزان مشارکت اعضای هیئت علمی تمام وقت در تولید علم کشور روندی رو به رشد در بازه زمانی سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۱ داشته است. به این صورت که در سال ۱۳۸۰ در پایگاه استنادی بین‌المللی «وب آو ساینس» از ۵.۲۱ درصد در سال ۱۳۸۰ به ۳۹.۶۰ درصد در سال ۱۳۹۱ رسیده و تقریباً همین روند برای پایگاه استنادی بین‌المللی اسکوپوس نیز وجود دارد. به این صورت که از سال ۱۳۸۰ تا سال ۱۳۹۱ رشد از ۶.۱۰ درصد به ۵۸.۵۵ درصد رسیده است.

میزان ارجاعات به واحد انتشار در دوره‌های پنج ساله رو به افزایش بوده است، به نحوی که در دوره پنج ساله اول از ۲.۱۳ به ۳.۲۶ استناد در پنج ساله دوم رسیده است.

شاخص تعداد نشریات داخلی با نمایه بین‌المللی اسکوپوس و گزارش استنادی نشریات در سال ۱۳۸۰، در پایگاه استنادی بین‌المللی اسکوپوس، هشت عنوان نشریه بوده که با روند صعودی خود در سال ۱۳۹۱ به ۱۲۵ نشریه افزایش یافته است.

این روند در پایگاه تحلیل استنادی نشریات «وب آوساینس» از سه عنوان نشریه در سال ۱۳۸۰به ۴۲ عنوان نشریه در سال ۱۳۹۱ افزایش یافته است.

ثبت چهار هزار و ۶۶۸ اختراع در سال ۱۳۹۱

تعداد اختراعات ثبت‌شده در داخل کشور از ۸۱۱ مورد در سال ۱۳۸۰ به ۴,۶۶۸ مورد در سال ۱۳۹۱ رسیده است.

در طول سال‌های ۱۳۹۱-۱۳۸۰، به طور میانگین ۸۵ درصد از اختراعات به ثبت رسیده در کشور توسط مخترعان ایرانی و ۱۵ درصد نیز توسط مخترعان با تابعیت غیرایرانی صورت گرفته است. میزان اختراعات ثبت شده مخترعان ایرانی در مراجع بین‌المللی در بازه زمانی ۱۳۹۱-۱۳۸۲ از پنج اختراع در سال ۱۳۸۲ به ۳۰ اختراع در سال ۱۳۹۱ افزایش یافته است.

آمار مربوط به حجم صادرات محصولات دانش بنیان در سال‌های مورد مطالعه، نشان‌دهنده‌ رشد نسبتاً بالای ارزش دلاری صادرات محصولات دانش بنیان در کشور بوده، به‌ طوری‌که شاخص مذکور از ۲۷.۲۵ میلیون دلار در سال ۱۳۸۰ به مبلغ ۸۵۰ میلیون دلار در سال ۱۳۹۱ رسیده است.

سهم صادرات محصولات دانش بنیان از تولید ناخالص داخلی ایران (GDP) بین سال‌های ۱۳۸۵-۱۳۸۰ رشد مطلوبی داشته، به‌ طوری‌که از ۰.۰۲ درصد در سال ۱۳۸۰ به حدود ۰.۱۸ درصد در سال ۱۳۸۵ افزایش یافته؛ ولی در عین حال از سال‌ 1385 تا سال ۱۳۹۱ روند ثابتی را طی کرده است.

سهم محصولات دانش بنیان از سبد صادرات غیرنفتی کشور تا سال ۱۳۸۵ رشد نسبتاً بالایی داشته، به طوری که از ۰.۶۵ درصد در سال ۱۳۸۰ به ۳.۳۳ درصد در سال ۱۳۸۵ افزایش یافته؛ ولی از این سال تا سال ۱۳۹۱با رکود نسبی همراه بوده، به طوری که در سال ۱۳۹۱ به رقم ۲.۸۱ درصد تقلیل یافته است.

رشد ۳.۷ درصدی صادرات خدمات فنی و مهندسی

حجم صادرات خدمات فنی و مهندسی از مبلغ ۵۷۵ میلیون دلار در سال ‌1380 به مبلغی بالغ بر دو هزار و ۳۲۲ میلیون دلار در سال های۱۳۹۱ رسیده که نشان‌دهنده رشد ۳.۷ برابری ارزش دلاری این نوع از صادرات است.

افزایش پارک‌های علم وفناوری به ۳۳ پارک در کشور

تعداد پارک‌های علم و فناوری کشور از یک پارک در سال ۱۳۸۰ به ۳۳ پارک در سال ۱۳۹۱ و تعداد مراکز رشد کشور از یک مرکز رشد در سال ۱۳۸۰ به ۱۳۱ مرکز رشد در سال ۱۳۹۱ افزایش یافته است.

تعداد شرکت‌های مستقر در پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد طی سال‌های ۱۳۹۱-۱۳۸۰رشد نسبی داشته است؛ به‌ طوری که از ۶۷۶ شرکت در سال ۱۳۸۴ به سه هزار شرکت در سال ۱۳۹۱ رسیده است که حاکی از رشد ۳۴۳ درصدی این شاخص در طول این دوره است.