شولی در مقام روح جمعی

غذا و تامین مواد غذایی همواره از مهم‌ترین جنبه‌های زندگی بشر بوده است در این راستا انسان برای تامین مواد غذایی با توجه به شرایط فرهنگی، اجتماعی و محیطی خود به تامین مواد غذایی مورد نیاز می پردازد. توجه به رویکرد فرهنگ های مختلف به مساله تغذیه از سویی ما را در شناخت فرهنگی یاری می کند و از سوی دیگر زوایایی را که فرهنگ در تغذیه به آن اهمیت داده و از دیدگاه های دیگر نادیده انگاشته می شود را به خوبی بازمی نمایاند. با این بررسی فرهنگی می توان به نظام غذایی بومی افراد و خرد تغذیه دست یافت که می تواند منبعی برای توسعه و مدیریت بیماری ها گردد. در این بررسی می خواهم به کارکرد شولی به عنوان غذای محبوب یزدی ها در شهر یزد بپردازم. شولی آشی است که مردم یزد آن را دوست دارند و در چهار فصل سال، تهیه می‌کنند. مواد تشکیل دهنده آن شامل روغن، پیاز، عدس، شلغم، اسفناج، جعفری و آرد است. انواع آن عبارتند از: شولی آردجو، شولی اسفناج، شولی سرکه شیره، شولی ساده، شولی ترش که چاشنی آن آبغوره، سرکه، آبلیمو، قره‌قورت است، شولی شلغم، شولی چغندرک، شولی پرک( مواد آن شامل روغن، پیاز، آب و سبزیجات است)، شولی عدس  نخوددار، شولی باقلا، شولی اُوْتُرتُر (رقیق و آبکی)، شولی چَشْ سیفیدک( سیفیدک گیاهی است خودرو در باغات )، شولی آرد مالیده، شولی مُچُّک( علفی است خودرو و خوردنی در کشتزارها) و شولی موجو (دانه‌ای است که داخل خوشه گیاه و تقریبا به شکل عدس ریز است و در باغات مخصوصا کشتزارهای گندم می‌روید.) در گذشته آش محلی شولی را به طور داغ در کاسه های سفالین کرده و درب مغازه‌ها می‌فروختند و با آهنگی خاص جار می زدند حالا بیا شولی بخور. ضرب المثلی خاص در یزد در مورد شولی وجود دارد: شولی شَلَه لِینگَه، لتیر قوت لِینگه( شهر من یزد، اکبر شریعتی، ۵۲۳).

هم چنین داستانی در مورد خواص شولی بین اهالی وجود دارد داستان از این قرار است که روزی پزشکی برای طبابت به یک روستا وارد می‌شود و در سطل زباله اهالی آنجا پوست چغندر و آشغال سبزی می بیند به همین دلیل با خود می گوید مردم این روستا بیشتر شولی می خورند بنابراین سالم هستند و از آن ده می رود ولی در ده بعدی که اهالی آنجا تخم مرغ و تخمه استفاده می کردند برای طبابت مناسب است. اما شولی برای من فقط آش نیست، شولی برای من درمان درد نیست. شولی برای من یعنی خنده، با هم بودن، جمع شدن خونه پدربزرگ، دیدن خاله و دخترخاله‌ها، شنیدن قصه‌ها و خاطرات تکراری مادربزرگ. وقتی برای یک فرد غیر یزدی از شولی و مزه خوب آن می گویید درک نمی کند شولی می تواند خوشمزه باشد چون آن شخص فقط تصویری از آب، آرد، سبزی دارد تصویری از خاطرات جمعی ما، از شادی ها و خنده های ما ندارد شولی برای من و یزدی ها  بیشتر از یک غذاست، شولی برای ما یعنی با هم بودن.

فریبا صدیقی

منبع تابناک