بافت تاریخی و ملی ندوشن در معرض تخریب است

به گزارش یزدی نیوز، استان یزد یکی از قدیمی‌ترین استان‌های کشور به شمار می‌رود و خانه‌های متعدد تاریخی عصرها و دوره‌های مختلف تاریخی، گویای این قدمت تاریخ و تمدن در این دیار است .

بیشتر خانه‌های تاریخی استان یزد مربوط به دوران قاجار است اما در این بین در برخی مناطق نظیر ندوشن، خانه‌هایی متعلق به عصر صفوی و ایلخانی نیز مشاهده می‌شود.

علاوه بر قدمت تاریخی این خانه‌ها، آنچه به اهمیت آن می‌افزاید، معماری منحصر به فرد آنهاست به طوری که امروز با وجود گذشت صدها سال از قدمت برخی از این خانه‌ها، همچنان زیبایی‌هایی از جمله دیوارهای گلی و بلند، پنجره‌های گره چینی شده با شیشه‌های رنگی، حوض‌های کم عمق و طویل، آب انبارهای خنک، بادگیرهای سر به فلک کشیده و غیره در این خانه‌های تاریخی، چشم‌نوازی می‌کند.

آنچه جذابیت این خانه ها را دو چندان کرده است، قرار گرفتن حیات خانه‌ها در دل بناست به نحوی که اتاق‌های سه دری و پنج دری در بیشتر این خانه‌ها دور تا دور قرار گرفته و حیاط با حوضی فیروزه‌ای رنگ همچون نگینی در میان خانه‌های تاریخی خودنمایی می‌کند.

یکی از قدیمی‌ترین خانه های تاریخی استان یزد که قدمتی قریب ۵۰۰ سال دارد و متعلق به دوران صفوی است، "خانه قلعه‌ای‌های ندوشن" است.

 این خانه به شماره ۱۲۱۲۹ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و این طور به نظر می‌رسد که ثبت بناهایی از این قبیل در فهرست آثار ملی، احیا، مرمت و نگهداری از آنها را ضروری می‌کند.

البته در ندوشن خانه‌های قدیمی متعددی وجود دارد که نیاز به احیا و مرمت دارد به ویژه این که بافت تاریخی این شهر از بافت‌های زنده و پویای استان محسوب می‌شود و در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده ولی در حال حاضر غفلت از ظرفیت‌های این بافت، آن را در معرض تخریب قرار داده است.

این بافت شامل مجموعه‌های تاریخی‌ و فرهنگی ندوشن و کشتخوان‌های اطراف آن و دارای سه بخش متأثر از یکدیگر متعلق به دوران ایلخانی، صفویه و قاجاریه است.

عناصر تشکیل دهنده بافت تاریخی ندوشن بیش از ۲۵۰ بنا شامل حمام، مسجد، حسینیه، خانه‌های مسکونی، برج و بارو، گذر، ساباط و سازه‌های آبی است.

از ویژگی‌های این بافت، جاری بودن قنات آن با آبدهی ۴۵ لیتر در ثانیه و عبور آن از داخل بافت قدیم ندوشن است که مهم‌ترین عامل زنده نگه‌داشتن بافت به شمار می‌آید.

این شهر که در منطقه خوش آب و هوایی از استان یزد قرار گرفته، ظرفیت‌های مناسبی برای رونق گردشگری در خورد دارد ولی متاسفانه اخیراً علاوه بر باد و باران و گردش آفتاب روزگار، دست تطاول نوسازان بی‌محابا و گنج‌یابان و عتیقه‌بازان طماع نیز دشنه بر پیکر این بافت ارزشمند تاریخی فرو آورده و نگرانی دلسوزان و علاقمندان میراث‌فرهنگی را بر انگیخته است.

"حسین مسرت" پژوهشگر فرهنگی استان یزد درباره این شهر تاریخی می‌گوید: ندوشن؛ کوچه‌ها، دربندها و خانه‌های تاریخی و متعینی  دارد که تابلوهایی نفیس از تلفیق معماری و شهرسازی ایرانی – اسلامی را به نمایش می‌گذارند.

وی ادامه می‌دهد: کهنگی و ریشه‌داری آداب و رسومش که گاهی رگه‌هایی از سنن خالص و دست نخورده ایرانیان باستان را به رخ می‌کشد، حکایت زیست‌بومی است که دور بودنش از گزند حوادث ایام، آن را قدری بکر و اصیل نگه داشته است.

مسرت خاطرنشان می‌کند:  نیم قرن پیش استاد بی‌همتایم "ایرج افشار" در دیدار از ندوشن ده‌ها صفحه از کتاب مستطاب "یادگارهای یزد" را به این شهر تاریخی کوچک اختصاص داده بود و در سفرهای گاه و بیگاهش بدانجا همواره بیم و انذاری در صیانت از آثار تاریخی‌اش داشت.

دکتر "محمد رضایی" شهرساز و عضو هیات علمی دانشگاه نیز درباره بافت تاریخی ندوشن به خبرنگار ایسنا – منطقه یزد، می‌گوید: "خانه‌ها و بناهای قدیمی ندوشن متعلق به دوره قاجار و صفوی هستند که معمولاً بزرگ و اعیانی محسوب ‌می‌شوند؛ مانند خانه‌ی قلعه‌ای‌ها و آکوچیک.

وی در ادامه اظهار می‌کند: خانه‌ی قلعه که در محله‌ی قلعه واقع است، همانطور که از اسم آن نیز پیداست فی‌الواقع قلعه‌ای است که برج، بارو و دروازه نیز دارد. خانه‌های کوچک‌تری نیز در ندوشن وجود دارند که معمولاً قدمت بیشتری دارند و این خانه‌ها همانند خانه‌های شهر زواره، چهارصفه‌ای هستند و تنها خانه‌های ایلخانی منطقه‌ی یزد محسوب می‌شوند.

رضایی یکی از بارزترین این مساکن را خانه‌ی برج معرفی می‌کند که که کل بنای خانه‌ در یک برج مدور و مطبق واقع شده است.

به گفته‌ی وی، بناهای تاریخی متعدد دیگری مانند قلعه سفیده، دروازه قلعه، آب‌انبار سنگی، آب انبار شاهی و غیره نیز وجود دارند.

این استاد دانشگاه در پایان نیز عنوان می‌کند: اگر می‌خواهید خود را در حال و هوای گذشته‌ی ایران ببینید، حتماً به منطقه‌ی یزد سفر کنید و در گذرهای تاریخی شهر یزد و بناهای کهن آن غوطه‌ور شوید ولی اگر می‌خواهید قدری به عقب‌تر بروید و شهری متعلق به قرن چهارم تا دهم یا حتی دوران باستان ایران را با فرهنگ اصیل ایرانی مشاهده کنند، حتماً از ندوشن بازدید کنید./م۰

ایسنا