خشکسالی گلوی محیط زیست یزد را می فشارد/ حال طبیعت استان یزد خوب نیست

به گزارش یزدی نیوزخشکسالی های چند سال گذشته به عنوان پدیده ای با دامنه وسیع بر عرصه های منابع طبیعی و محیط زیست استان یزد اثر جدی داشته است
استان یزد در حوزه ایران مرکزی و موقعیت بیابانی کشور قرار دارد و از نظر میزان دریافت بارندگی جزو استان های خشک کشور قلمداد می شود ، لیکن شرایط رویشی استان و اکوسیستم های آن برای ادامه حیات به آب نیاز دارد و هرگونه تغییر حتی جزئی در میزان کم بارندگی موجب ایجاد آسیب جدی در مراتع و محیط زیست و بروز بحران می شود.
براساس آمار رسمی سازمان هواشناسی کشور یزد از نظر خشکسالی در رتبه نخست کشور قرار دارد همچنین این استان از لحاظ میزان بارندگی در کشور در پایین ترین رتبه قرار دارد ، امسال این خطه به لحاظ بارندگی در وضعیت خوبی قرار ندارد و در وضعیت حاد و ویژه ای قرار دارد .
خشکسالی شدید در سال جاری موجب کاهش و حتی نبود رویش گیاهی منطقه و نتیجه آن کم غذایی شدید حیات وحش منطقه شده و این محدودیت منابع غذایی بر جمعیت های موجود منطقه تاثیر گذار بوده است.
مهاجرت بی موقع به سایر زیستگاه ها، کوچ های ارتفاعی در دامنه ها برای دستیابی به غذا و آب، کاهش و اختلال در زاد آوری که تاثیرات آن در نسل بعدی و افزایش غیر معمول در میزان مرگ و میر از جمله تاثیرات خشکسالی بر طبیعت است.
خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) مرکز یزد هفته گذشته با توجه به اهمیت این موضوع با همراهی جمعی از کارشناسان در قالب میزگرد 'بررسی تاثیرات خشکسالی بر محیط زیست و مراتع' را برگزار کرد.
حسن اکبری معاون فنی مدیرکل حفاظت محیط زیست استان یزد ، محمدرضا عارف رییس گروه مطالعات آبهای سطحی دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت سهامی آب منطقه ای یزد ، علی سامانی پور کارشناس آمار اداره کل هواشناسی یزد ، محمدرضا احمدی رئیس اداره مراتع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان یزد و احد ستوده استاد دانشگاه یزد در این میزگرد حضور داشتند.
*** امکان پذیر نبودن کاهش اثر خشکسالی با حرکت آرام و لاک پشتی
معاون فنی مدیرکل حفاظت محیط زیست استان یزد با بیان اینکه امروزه فناوری های توین و توسعه موجب شده که شیوه تولید و بهره برداری از طبیعت تغییر پیدا کند ، گفت: هنوز هم بشر در همین دنیای مدرن مانند بشر اولیه که در غارها زندگی می کرد و مستقیم غذای خود را از طریق شکار و جمع آوری میوه ها بدست می آورد امروز هم به همان میزان به طبیعت وابسته و تنها شکل این وابستگی عوض شده است.
حسن اکبری افزود: مشکلاتی که امروزه دنیا را تهدید می کند بصورت مستقیم با از بین رفتن منابع حیاتی و طبیعی مرتبط است که زیربنای این منابع ؛ خدادای و طبیعی است.
وی با بیان اینکه در یک خواب غفلت عمیق بسر می بریم اظهار کرد: اکنون در استان یزد بسیاری از منابع آبی و ذخایر ژنی طبیعت را از دست داده ایم.
اکبری با اشاره به حفر چاه های غیر مجاز و برداشت بی رویه آب از منابع زیر زمینی اظهار کرد: با حرکت آرام و لاک پشتی به هیچ وجه نمی توانیم اثرهای خشکسالی را کاهش دهیم و بدیهی است که آینده در این بخش به مشکلات حادی دچار خواهیم شد.
وی اظهار کرد: کشاورزی در استان یزد باید به سمت کشاورزی حفاظتی پیش برود و گرنه منجر به بیابان زایی می شود و بیابان خط پایان زندگی است.
اکبری گفت: در این صورت اگر حتی آب را از خلیج فارس هم انتقال دهیم دیگر زندگی در بیابان امکان پذیر نخواهد بود.
وی با بیان اینکه خشکسالی پدیده طبیعی است افزود: اتفاقی که اکنون رخ داده این است که بواسطه تغییرات اقلیمی، بازگشت به شرایط طبیعی امکان پذیر نیست که بخشی از این موارد به دخالت های انسانها باز می گردد.
این مسئول اضافه کرد: وقتی عمق سفره های آبی از یک متر به بیش از ۲۰ متر می رسد معلوم است تمام طاق زارها خشک می شوند و پوشش گیاهی از بین خواهد رفت.
معاون فنی مدیرکل حفاظت محیط زیست استان یزد با بیان اینکه از بین رفتن پوشش گیاهی به افزایش فرسایش منجر می شود خاطرنشان کرد : فرسایش یکی از تهدید آمیز ترین پدیده های طبیعی برای زندگی بشر است.
اکبری تصریح کرد: طبیعی است هنگامی که دخالتهای انسان با این شدت در طبیعت رخ می دهد و پدیده ای چون خشکسالی بر آن افزوده می شود بحران اتفا ق افتاده و منجر به نابودی منابع طبیعی می شود و در آخر موجب پیدایش بیابان و کویر شده که آن خط آخر حیات است.
**خسارت ۹۴۰ میلیارد ریالی خشکسالی به مناطق حفاظت شده یزد
معاون فنی مدیر کل حفاظت محیط زیست یزد با بیان اینکه امسال خشکسالی بطور مستقیم افزون بر ۹۴۰ میلیارد ریال به مناطق حفاظت شده این استان خسارت وارد کرده است گفت: حادترین شرایط خشکسالی در نیمه شمالی استان چون پارک ملی سیاه کوه و پناهگاه حیات وحش دره انجیر است.
حسن اکبری با بیان اینکه معتقدم خسارت وارد شده بر طبیعت قابل بیان در اعداد و رقم نیست اظهار کرد: در هندوستان ارزش یک درخت ۵۰ ساله ۲۰۰ هزار دلار برآورد شده است در حالیکه اگر این درخت بریده شود در این کشور بدلیل رطوبت قابل سبز شدن است.
وی ادامه داد: با این نگاه ارزش یک درخت طاق در استان یزد چند برابر است زیرا اگر از بین برود با توجه به شرایط خشکی دیگر قابل احیا نیست.
این مسئول افزود: روش مقابله ما با خشکسالی در طبیعت، همچون ساختمانی است که آن را لکه گیری می کنیم در حالیکه شالوه آن دچار مشکل شده است.
اکبری گفت: تجربه ثابت کرده و اعتقاد داریم اگر حال طبیعت خوب نباشد گونه های کیاهی و جانوری در حال انقراض خواهند بود که این زنگ خطری برای ماست.
وی افزود: مسائل محیط زیست و طبیعت آنی نیست بلکه اثرات منفی آن در بلندمدت آشکار می شود .
این مسئول مهاجرت، بیماریها ، فرسایش خاک، از بین رفتن پوشش گیاهی، از هم گسستن زنجیره های غذایی و افزایش ذرات معلق را از جمله اثرهای غیرمستقیم خشکسالی بیان کرد و گفت: این اثر ها بعد از بروز این پدیده بصورت پله وار نمایان می شوند.
وی اظهار کرد: باید یک برنامه ریزی راهبردی بلندمدت در زمینه خشکسالی تدوین و اجرا شود و از پرداختن به آمارهای لحظه ای و مقایسه سالانه خودداری تا از بروز شرایط حادتر جلوگیری کنیم.
معاون فنی مدیرکل حفاظت محیط زیست یزد با بیان اینکه بر اثر خشکسالی بخش عمده ای از پوشش گیاهی ، بوته ها و درختچه ها از بین رفته است اضافه کرد: وقتی که یک منطقه تبدیل به بیابان شود خسارات آن قابل جبران نیست و احیای آن غیرقابل امکان خواهد بود.
اکبری با بیان اینکه هشت درصد خاک استان یزد زیر پوشش مناطق حفاظت شده قرار دارد افزود: کمتر از ۴۰ درصد ذخایر ژنتیکی استان در این مناطق است و باقیمانده آن در مناطق خارج از این مناطق بوده و چارچوب های قانونی برای حفظ ۶۰ درصد بقیه فراهم نیست.
** خشکسالی همچنان مراتع استان تهدید می کند
رئیس اداره مرتع اداره منابع طبیعی و آبخیزداری استان یزد هم با اشاره به کاهش بارندگی در سال زراعی جاری در استان گفت: متاسفانه به همین دلیل عرصه های منابع طبیعی و مراتع خسارت وارد شده و خشکسالی همچنان این بخش را تهدید می کند.
محمدرضا احمدی با اشاره به اینکه ۹۸ درصد از مساحت استان یزد به وسعت هفت میلیون و ۳۰۰ هزار هکتار را عرصه های منابع طبیعی به خود اختصاص داده است افزود: چهار میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار از این میزان را مراتع تشکیل می دهند.
وی با بیان اینکه بیش از ۶۰ درصد مراتع استان از نوع متوسط و ضعیف هستند اظهار کرد: همچنین درآمد پنج هزار خانوار روستایی در استان به مراتع وابسته هستند.
رئیس اداره مراتع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان یزد اضافه کرد: خشکسالی در این چند سال علاوه بر فشار مضاعف بر مرتع درآمد خانوار های روستایی را هم کاهش داده است.
احمدی با اشاره به کاهش بارندگی ها در چند سال اخیر و تداوم پدیده خشکسالی گفت: این عامل اثر منفی بر تولید علوفه در مراتع استان داشته است.
وی متوسط تولید علوفه در مراتع استان یزد را حدود ۱۲۰ کیلوگرم در هر هکتار بیان کرد و افزود: براساس مطالعات انجام شده بدلیل خشکسالی این رقم به ۴۰ کیلوگرم رسید و با یک سوم کاهش روبرو هستیم.
احمدی میزان ظرفیت دام در مراتع استان در سالهای تر سالی ۴۷۵ هزار راس دام اعلام و خاطرنشان کرد: در سالهای خشکسالی باید این آمار به ۲۰۰ راس کاهش یابد.
وی دام مازاد بر ظرفیت چرا را به عنوان مشکل اصلی و اساسی در مراتع ارزیابی کرد و گفت : این روند موجب از بین رفتن مراتع شده است.
احمدی از انسان ، دام و پوشش گیاهی به عنوان سه عنصر مهم در حفظ و نگهداری مراتع نام برد و افزود: چنانچه ظرفیت دام مازاد بر مراتع به تعادل برسد مراتع کشور به پایداری می رسند.
احمدی اظهار کرد: در این زمینه با هماهنگی که رئیس سازمان جهاد کشاورزی و معاونت بهبود و تولیدات دامی تصمیم گرفته شده دام مناسب دامداران توسط کشتارگاهها استان خریداری تا فشار کمتری بر مراتع وارد شود.
وی با اشاره به ۲۰۰ گونه گیاهان دارویی در مراتع استان گفت: مهمترین گونه های موجود در مراتع یزد شامل درمنه دشتی، قیچ، گون و علف که تعدادی از آنها دارای خواص دارویی و صنعتی مهمی است.
این مسئول از انغوزه به عنوان مهمترین گیاه دارویی و صادراتی استان نام برد و اظهار کرد: متاسفانه بدلیل کم آبی و خشکسالی در این چند سال اصلا رویش نداشته است.
وی خشک شدن چشمه ها و چاههای دام ، بیمار شدن دام ها، مرگ و میرها در بین دام و سقط جنین در دامها را از اثرهای خشکسالی در این بخش نام برد و گفت: دامداران ، منابع طبیعی و جهاد کشاورزی باید با همکاری یکدیگر از مراتع استان در راستای حفظ عرصه های منابع طبیعی تلاش کنند.
احمدی با بیان اینکه شدت خشکسالی در مراتع این استان نسبت به ۱۰ سال گذشته افزایش یافته است افزود: حدود ۳۸۳ هزار و ۸۵۰ هکتار از مراتع یزد در حد خشکسالی ضعیف هستند که بخش های از شهرستانهای بافق، تفت و مهریز را شامل می شود.
وی اظهار کرد: دو میلیون هکتار از عرصه های مراتع دارای خشکسالی متوسط و یک میلیون و ۱۸۸ هزار هکتار دارای خشکسالی شدید و ۸۲۶ هزار هکتار هم دارای خشکسالی بسیار شدید شده اند.
احمدی اظهار کرد: این درحالی است که طی ۱۰ سال گذشته شدت خشکسالی در استان بصورت متوسط بود اما اکنون شدت خشکسالی بسیار افزایش یافته است.
***ناکافی بودن اعتبارات بخش مراتع
وی اعتبارات در بخش مراتع را ناکافی خواند و گفت: باید مسوولان استان برای حفظ عرصه های مراتع به این بخش توجه ویژه داشته باشند.
احمدی بیمه طرحهای مرتعی، بیمه دامها ، آبرسانی به مراتع را در راستای حمایت از خسارتهای وارد شده به علت خشکسالی به مرتع داران استان بیان کرد و افزود: متاسفانه دامدارن نسبت به بیمه های دامهای خود اقدام نمی کنند و در این زمینه استقبال کم است.
** کاهش جریان آبهای سدی استان
رئیس گروه مطالعات آبهای سطحی دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت سهامی آب منطقه ای یزد میزان بارندگی استان در سال آبی جاری (از مهر۹۴ تا ۱۱ اردیبهشت ۹۵) ۵۴.۷ میلی متر اعلام کرد و گفت: این میزان نسبت به مدت مشابه سال گذشه ۸۸.۷ و نسبت به متوسط دوره آماری ۹۰.۸ میلیمتر بوده است.
محمدرضا عارف افزود: براین اساس بارندگی سال آبی جاری (تاکنون) نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۸.۳ درصد و نسبت به میانگین مدت مشابه در دوره آماری ۳۹.۷ درصد کاهش نشان می دهد.
وی با بیان اینکه طبق آمار موجود بارندگی در سال آبی جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته و میانگین دوره آماری در تمام شهرستان های استان کاهش یافته است تصریح کرد: از نظر نقطه ای بیشترین بارندگی سال آبی جاری ۲۱۸.۵ میلیمتر در منشاد و کمترین آن ۱۷.۶ میلیمتر درایستگاه محمدآباد بوده است.
رئیس گروه مطالعات آبهای سطحی دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت سهامی آب منطقه ای یزد اظهار کرد: بیشترین کاهش میزان بارندگی در سالجاری مربوط به ابرکوه ، اردکان ، اشکذر ، یزد و میبد و کمترین کاهش مربوط بافق است.
وی با اشاره به میزان بارندگی در حوزه شیرکوه افزود: این منطقه نقش مهمی در منابع آبی استان که شامل شهرستانهای تفت و مهریز دارد که در تفت ۳۰ و مهریز ۳۶.۵ درصد کاهش نشان می دهد که این وضعیت بحرانی است.
این مسئول اضافه کرد: طبق بررسی صورت گرفته در ۳۰ سال گذشته در استان فقط به جزء امسال سه بار میزان بارندگی ۵۴.۷ میلی متری داشتیم.
عارف اظهار کرد: کمترین بارندگی ۲۸.۱ میلی متر مربوط به سال ۸۶ و ۸۷ بوده است و وضعیت بسیار نامطلوب بود.
این مسئول با اشاره به اینکه خشکسالی به شدت بر روی روان ابها تاثیر گذاشته است گفت: از ۲۱ ایستگاه هیدرومتری (آب سنج )که بر روی رودخانه ها استان ساخته شده ۱۹ رودخانه خشک شده و فقط دو رودخانه شور بهاباد در منطقه جلگه بهاباد و رودخانه اعظم در محل منطقه هرات خاتم است.
وی با بیان اینکه آب این رودخانه ها هم بسیار کم شده است میانگین جریان سدی آب استان در حد ۹۰ میلی متر مکعب اعلام کرد و گفت: به علت خشکسالی به ۶۶.۷ کاهش یافته است.
عارف میزان رواناب در ۶ ماهه سال آبی جاری (از مهر تا اسفند ۹۴) در سطح استان ۲.۷ میلیون مترمکعب بیان کرد و گفت: این رقم نسبت به میانگین سالیانه دوره آماری ۹۸ درصد کاهش دارد.
رئیس گروه مطالعات آبهای سطحی دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت سهامی آب منطقه ای یزد اضافه کرد: در سال ۱۰ اخیر فقط در سالهای ۸۵ و ۸۶ بیشتر از میانگین جریان سدی بوده و بقیه سالهابین ۹ و دو میلی متر را نشان می دهد.
عارف اظهار کرد: در سال جاری با وجود اینکه با ۴۰ درصد کاهش بارندگی روبرو بودیم اما در روان بهای ۹۸ درصد کاهش داشتیم.
وی با بیان اینکه متوسط بارندگی استان یزد براساس آمار ۲۸ ساله ۱۰۰میلیمتر بوده که بدلیل تداوم و شدت دوره خشکسالی های اخیر به میزان ۱۱ درصد کاهش داشته است گفت: میانگین بارندگی ۲۰ ساله استان تا قبل از سال آبی ۸۶-۸۵ معادل ۱۱۲ میلیمتر بوده است .
عارف اظهار کرد: نمودار میانگین متحرک بارندگی ۳ ،۵ و ۷ ساله استان بیانگر تداوم دوره خشکسالی بوده وحتی دربرخی ازسالها که بارندگی بیش از میانگین سالیانه به وقوع پیوسته بدلیل خشکسالی سالهای قبل تغییر محسوسی در روند بارندگی و برون رفت از خشکسالی ایجاد نشده است.
وی ادامه داد: در سال آبی ۹۲-۹۱ علی رغم اینکه بارندگی بیش از ۳۰ درصد افزایش داشته ولی جریان سطحی رودخانه های استان نه تنها افزایش نداشته بلکه حدود ۸۴ درصد کاهش داشته است.
این مسئول افزود: این بدلیل تغییر توزیع زمانی ، مکانی و نوع بارش ها بوده و حاکی از تغییر الگوهای فشار و بارش در ایران مرکزی و سطح استان یزد دارد.
***کاهش بیلان آبهای زیر زمینی
رئیس گروه مطالعات آبهای سطحی دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت سهامی آب منطقه ای یزد گفت: در زمینه آبهای زیرزمینی نیز روند کاهشی بیلان قابل توجه است بطوریکه در سال آبی ۹۴-۹۳ به میزان ۲۳۷.۶۱ میلیون متر مکعب کاهش نشان می دهد.
وی با بیان اینکه کاهش منابع آبهای زیر زمینی در سفره ها چند سال اخیر چشمگیر بوده است خاطر نشان کرد: افت سطح سفره های زیرزمینی در کویر ابرکوه حدود ۱.۶ متر ، یزد – اردکان ۳۱ سانتی متر رسیده است.
رئیس گروه مطالعات آبهای سطحی دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت سهامی آب منطقه ای یزد گفت: همچنین میزان آبگیری در آب بندهای تغذیه مصنوعی در سطح استان ۹۲ درصد کاهش داشته است.
عارف با بیان اینکه شرکت آب منطقه ای نصب کنتور هوشمند با ایجاد قوانین آب برای صرفه جویی در منایع آب و جلوگیری از کاهش آب سفره های آب زیر زمینی در دستور کار خود قرار داده است اضافه کرد: در سال ۹۴ ، ۱۷.۷ میلمتر مکعب صرفه جویی در برداشت منابع آبی در دشت های مختلف صورت گرفته است.
** بارندگی زیر پنج میلیمتر موثر نیست
وی شدت میزان خشکسالی در حال افزایش است گفت: از سال ۸۳ و ۸۴ ، تقربیا ۱۲ سال اخیر خشکسالی استان پیاپی بوده ، و اثرات آن چندین ساله خواهد بود.
رئیس گروه مطالعات آبهای سطحی دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت سهامی آب منطقه ای یزد با بیان اینکه خشکسالی موجب خالی شدن روستاها از سکنه شده است افزود: در سال۴۵ ، ۶۵ درصد جمعیت در روستاها و مابقی در شهر ها بودند اما نون ۸۵ درصد در شهرها و باقیمانده در روستاها هستند.
عارف توزیع زمانی و کیفیت بارش را هم موثر خواند گفت: بارندگی که بیش از تبخیر روزانه باشد موثر نخواهد بود بارندگی زیر پنج میلی متر هم برای استان موثر نیستند.
وی اظهار کرد: براساس بررسی صورت گرفته متاسفانه وقوع بارندگی زیر پنج میلی متر استان در حال افزایش بوده و بیانگیر این است که بر روی خشکسالی استان تاثیر ندارند.
عارف با بیان اینکه ۱۰ درصد بارندگی های استان موثر و مفید است و ۹۰ درصد تبخیر می شود اضافه کرد: در حالیکه برداشت از منابع زیر زمینی سالانه از منابع یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون متر مکعب است و بدین ترتیب سالانه ۳۰۰ میلیون متر مکعب اضافه برداشت داریم .
وی با بیان اینکه در دشت ها استان یزد چاه های قاچاق نداریم تصریح کرد: البته در برخی مناطق روستایی و ییلاقی چاههای خانگی وجود دارد.
این مسئول یادآور شد : در سال گذشته ۸۵ مورد تغییر محل چاه ، ۶۴ مورد کف شکنی ، ۱۳ مورد چاه به جای قنات و ۴۰ مورد حفر جدید چاه در این استان انجام شده است .
***کاهش ۴۶ درصد بارندگی در سالجاری
کارشناس آمار اداره کل هواشناسی یزد هم از کاهش ۴۶ درصدی بارندگی در سال زراعی ۹۵_۹۴ را نسبت به مدت مشابه سال گذشه خبر داد و گفت: از اول مهر ماه سال گذشته تاکنون ۵۶ میلیمتر باران در استان باریده است.
علی سامانی پور افزود: همچنین این میزان بارندگی نسبت به میانگین بلندمدت مشابه سال گذشته ۴۹ درصد و نسبت به میانگین سال آبی کامل ۵۰ درصد کاهش دارد.
وی میانگین بلندمدت بارندگی سالجاری در شهرستانهای یزد، بافق، بهاباد ، میبد، مهریز ، خاتم، ابرکوه ، اردکان ، اشکذر و تفت را به ترتیب ۴۶.۶، ۹۳، ۱۳۸، ۸۱.۵ ، ۱۱۹ ، ۱۳۱، ۶۶، ۹۰، ۹۱ و ۱۹۳.۸ میلی متر اعلام کرد و گفت: مجموع میانگین بلند مدت استان نیز ۱۱۰ میلی متر است از این رقم ۵۶ میلی متر بارش داشته ایم.
کارشناس آمار اداره کل هواشناسی استان یزد با بیان اینکه کمبود بارش در استان به خوبی احساس می شود اضافه کرد: کمبود بارش در شهرستانهای اردکان، یزد، اشکذر، میبد، بافق ، ابرکوه ، خاتم ، تفت ، مهریز و بهاباد امسال به ترتیب ۷۰، ۶۴، ۶۱، ۵۹، ۵۴، ۵۰، ۴۵، ۳۸ ، ۲۷ و ۳۵ درصد است.
کارشناس آمار اداره کل هواشناسی یزد افزود: امارها نشان می دهد بیشترین درصد تغییرات بارندگی در سال آبی جاری نسبت به میانگین بلند مدت مربوط شهرستانهای اردکان و یزد و کمترین مهریز است.
وی با بیان اینکه خشکسالی در شهرستانهای یزد و اردکان بیشتر حاکم است اظهار کرد: از سال زراعی ۸۶_۸۵ تاکنون در هیچ از یک سالها بارندگی استان به حد نرمال نبوده است در این دهه یک پدیده خشکی بر این خطه حاکم بوده است
کارشناس آمار اداره کل هواشناسی استان یزد با بیان اینکه خشکسالی در این استان چندین سال تدوام دارد به یک حالت خشکی تبدیل شده است گفت: هنگامی بارندگی کمتر از نرم باشد خشکسالی رخ می دهد اما زمانی که این پدیده بصورت پی در پی باشد به آن پدیده خشکی گفته می شود.
وی در ادامه با اشاره به روند تغییرات بارندگی افزود: در ۲۰ سال گذشته شیب ما در روند تغییرات درصد بارشی استان به نسبت میانگین منفی بوده است.
کارشناس آمار اداره کل هواشناسی استان یزد افزود: براساس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران اداره کل هواشناسی ، یزد از نظر خشکسالی در رتبه نخست کشور قرار دارد و استانهای خراسان جنوبی ، سیستان و بلوچستان ، اصفهان و سمنان در رده ها بعدی قرار دارد.
*** افزایش دما در تابستان امسال
کارشناس آمار اداره کل هواشناسی یزد میانگین بارندگی استان را در تابستان یک میلیمتر بیان و اظهار کرد: براساس پیش بینی ها بارش در ماههای خرداد ، تیر و مرداد ماه امسال در حد نرمال است.
سامانی پور افزود: همچنین براساس پیش بینی فصلی دما، افزایش دما در فصل تابستان امسال بین پنج دهم میلی متر تا ۱.۵ درجه سانتیگراد خواهد بود
*** پیش رفتن استان به سمت خشکی
استاد دانشگاه یزد هم با بیان اینکه کاهش بارش نسبت به میانگین بلندمدت در یک منطقه خشکسالی گفته می شود گفت: استان یزد چندین سال است که با خشکسالی دست و پنجه نرم می کند.
احمد ستوده اظهار کرد: میانگین بلندمدت بارش استان در چندین سال اخیر نشان می دهد استان به سمت خشک شدن پیش می رود و دما هم در حال افزایش است.
وی با بیان اینکه خشکسالی بتدریج بر روی مراتع ، محیط زیست ، روان آبها و سفره های آب زیر زمینی تاثیر می گذارد تصریح کرد: با توجه به مطالعات علمی انجام شده دیگر با شرایط خشکسالی دوره ای و موقتی روبرو نیستم.
وی گفت: خشکسالی به شرایط موقتی گفته می شود که میزان بارش کمتر از میانگین بلندمدت باشد اکنون استان یزد از شرایط موقت خارج و به یک شرایط قالب تبدیل شده است و شرایط اقلیمی متفاوت تری را نسبت به گذشته داریم.
ستوده اظهار کرد: این شرایط موجب می شود که استان به لحاظ منابع آبی، پوشش گیاهی و گونه های حیات وحش نسبت به گذشته با مشکلات بیشتری روبرو شود.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه عامل اصلی تغییر اقلیم به خود انسان برمی گردد افزود: براساس مطالعات علمی ؛ پیش بینی شده تا سال ۲۰۳۰ یعنی حدود ۱۵ سال آینده میانگین درجه حرارت استان تا دو درجه افزایش خواهد یافت.
وی اظهار کرد: این مطالعات با روشهای گوناگون و مدلها صورت گرفته بارشها از همین میانگین هم ۲۵ درصد کاهش پیدا می کند.
استاد دانشگاه دانشکده محیط زیست یزد اظهار کرد: البته نتایج این پیش بینی ها قطعی نیست و جزو احتمالات است.
این استاد دانشگاه اظهار کرد: افزایش دو درجه حرارات بصورت مستقیم باعث افزایش تبخیر می شود و بروری منابع و پوشش گیاهی تاثیر خواهد داشت.
ستوده با بیان اینکه حیات وحش وابسته به پوشش گیاهی است گفت: اگر پوشش گیاهی از بین برود گونه های علفخواران برای تامین علوفه خود با مشکل روبرو و خود به خود فراوانی ها انها کاهش می یابد.
وی با بیان اینکه برخی گونه های چون یوزپلنگ برروی لبه انقراض قرار دارند خاطرنشان کرد: بنابراین کاهش جمعیت این گونه ها با تغییرات آب و هوایی ارتباط دارد.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: در این شرایط محیط زیست باید مناطقی که دارای شرایط بهتری دارد برای گونه ها فراهم کنند و با تامین علوفه و ایجاد آبشخورها جمعیت انها حفظ شود البته این راه حل نباید طولانی مدت باشد زیرا موجودات زنده و حیات وحش به انسان وابسته می شوند.
ستوده خاطرنشان کرد: در طولانی مدت باید شرایطی فراهم کنیم مناطق دارای مرتفع را با اقلیم مناسب حفط کنیم تا بتوانند در مسیر مشخص کوچ کنند و جلوی انقراض انها گرفته شود.
** بی توجهی به محیط زیست قابل جبران نیست
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش منابع طبیعی یزد هم در این باره گفت: خشکسالی پدیده ای متداول در مناطق خشک و بیابانی کشور و شدت آن در برخی موارد بسیار زیاد است.
ناصر باغستانی افزود: به عنوان مثال در منطقه گاریزات استان یزد در یک دوره ۱۰ ساله حداکثر و حداقل ریزش های جوی به ترتیب ۲۱۰ میلی متر و ۲۵ میلی متر بوده اند.
وی اظهار کرد: این پدیده بر پوشش گیاهی مرتع ها اثر عمیقی می گذارد و در خشکسالی تولید علوفه گیاهان یکساله که بخش قابل توجهی از نیاز علوفه دام را در بر می گیرد کاهش می یابند و از همان ابتدای سال چرای دام بر روی گیاهان چند ساله متمرکز می شود.
این عضو هیات علمی اظهار کرد: علاوه بر کاهش تولید علوفه، زاد آوری گیاهان مرتع نیز تحت تاثیر خشکسالی قرار می گیرد همچنین بر رشد و گسترش مراتع در سال های بعد هم تاثیر می گذارد.
وی خاطر نشان کرد: بنابراین اقدام به حذف دام های اضافی و تامین علوفه کمکی و اعطای وامها کم بهره و بلاعوض از جمله راهکارهایی است که بی توجهی به آنها منجر به تخریب مراتع برای آن سال و سالهای بعدی می شود.
این عضو هیات علمی اضافه کرد: اهمیت ندادن به این راهکارها هزینه های زیادی برای ادامه مدیریت این مراتع به بار خواهد آورد.
باغستانی گفت: فشار چرایی شدید ممکن است مرتع را به وضعیت بسیار فقیر سوق دهد و ارتقای وضعیت مرتع در این عرصه ها نیازمند هزینه های زیادی است و در برخی موارد بازگشت مراتع به وضعیت قبل میسر نخواهد بود.
وی با بیان اینکه در چنین شرایطی ترکیب پوشش گیاهی و در صد آنها با کاهش شدیدی روبرو خواهد شد تاکید کرد: اکنون مرتع هایی که با پوشش گیاهی در سطح ظرفیت خود برحفاظت آب و خاک منطقه تاثیر مثبت می گذاشت اکنون به کانونی برای برداشت ماسه های روان و عرصه ای برای گسترش سیلاب تبدیل شده است.
بنابراین حال طبیعت یزد اصلا خوب نیست و باید برای نابود نشدن عرصه منابع طبیعی بالاخص در مناطق حساس زیست محیطی چاره اندیشی و برنامه ریزی موثر کرد و همچنین بک برنامه عملیاتی برای نگهداری از مناطق حفاظت شده در دراز مدت در نظر گرفته شود.
بیش از ۸۰۰ گونه گیاهی، ۱۷۰ نوع پرنده، ۶۰ نوع پستاندار وحشی و بیش از ۴۰ نوع خزنده در مناطق حفاظت شده استان شناسایی شده است.
۶۰ نیروی محیط بان، یک میلیون و ۲۷۰ هزار هکتار مناطق حفاظت شده استان یزد را محافظت می کنند. بارش سالانه استان یزد بین ۹۰ تا ۱۱۰ میلیمتر اعلام شده است.
نخستین دوره خشکسالی شدید در یزد طی ۶۰ سال اخیر بین سالهای ۳۷ تا ۵۴ و حدود ۱۵ سال طول کشید و بعد از آن یک دوره چهار ساله خشکسالی بین سالهای ۶۵ تا ۶۹ و یک دوره سه ساله خشکسالی بین سال های ۷۴ تا ۷۷ نیز به وقوع پیوسته است.
استان یزد سالها است که با میهمان ناخوانده ای به نام خشکسالی دست و پنجه نرم می کند.
یزد استانی خشک و کویری است که به جز چند چاه، چشمه و قنات که آب آنها با سختی استحصال می شود منابع آبی چندانی ندارد.
خشکسالی های دو دهه گذشته، خسارات جبران ناپذیری بر منابع اقتصادی استان یزد و بویژه بخش کشاورزی روستاییان وارد کرده
گزارش از کبری دانشی خبرنگار ایرنا