قسم به عزت و قدر و مقام آزادی

به گزارش یزدی نیوز « میرزامحمد فرخی یزدی » شاعر لب‌دوخته شهر و دیار یزد است که اشعار او در زمان پهلوی‌ اول باعث بیداری و حس میهن‌پرستی در میان مردم ایران شد. او خلاق اشعار میهن پرستانه ای بود که در نهایت توسط رضا شاه به زندان افتاد و در نهایت در راه وطن کشته شد. در سال های اخیر و با توجه به پژوهش محققان کتاب‌ها و اشعار این شاعر آزادی خواه جمع آوری شد و حالا دیوان فرخی یزدی در دسترس علاقمندان به هنر قرار دارد. یکی از کسانی که در این راه و جمع آوری اشعار این شاعر یزدی تلاش های بسیاری انجام داد، همشهریش استاد «حسین مسرت» است. وی متولد ۲ شهریور ۱۳۳۹ و دارای مدرک لیسانس ادبیات و هم اکنون دانشجوی ارشد نسخه شناسی دانشگاه شهید بهشتی است. حسین مسرت از شهریور ۶۵ تا کنون در کتابخانه یزد کارشناس اسناد و نسخ خطی و چاپ سنگی است. با این محقق و پژوهشگر در باره جمع آوری اشعار فرخی یزدی گپ کوتاهی زدیم که در ادامه می خوانید.  

    این روزها مشغول چه کاری هستید؟

در حال حاضر ۲ کتاب در دست چاپ دارم. در کنار آن در حال جمع‌آوری مقالات کتابی به نام «پویای فرهنگ» که ارج نامه ای برای استادعبدالعلی پویاست، هستم که قرار است در اردیبهشت ماه سال جاری برای مراسم نکوداشت ایشان آماده شود.

    نمی توان با استاد مسرت صحبت کرد اما در باره فرخی یزدی و جمع آوری اشعار این شاعر آزاده حرفی به میان نیاورد. در این باره صحبت کنید که به غیر از همشهری بودن چه عاملی باعث شد که این مجموعه ارزشمند را جمع آوری کنید؟

من تقریبا از سال ۱۳۵۷ که در تظاهرات بر علیه رژیم شرکت می‌کردم، به وضوح می‌دیدم که یکی از شخصیت‌هایی که برای مردم یزد و حتی ایران نقش محوری دارد، فرخی یزدی است. از طریق اعلامیه‌ها، اشعار آزادی خواهانه فرخی یزدی در بین مردم پخش می‌شد و از آن زمان من شیفته جانبازی و فداکاری این شخصیت شدم. از آن سال من شروع به جمع آوری اشعاری که در دیوان فرخی موجود نبود، کردم. تقریبا همزمان با کنگره فرخی یزدی در سال ۱۳۷۸ از نو شروع به گردآوری دیوان کردم و از مطالب و اشعار روزنامه «طوفان»، «آیینه افکار» و روزنامه های که همزمان با او چاپ می‌شد، کمک گرفتم. در حال حاضر این دیوان ۳ ویرایش شده داشته که ویرایش سوم در سال ۱۳۹۰ توسط نشر مولا به چاپ رسید. کتاب دیگری که در باره این شخصیت به چاپ رسانیدم «پیشوای آزادی» نام داشت که درباره زندگی و شعر فرخی یزدی بود و این کتاب در سال ۱۳۸۴ توسط نشر ثالث به چاپ رسید. سومین اثر من در باره فرخی یزدی «کتابشناسی فرخی یزدی» نام دارد که معرفی آثار و مقالات اوست. البته یک کتاب دیگر از فرخی یزدی زیر چاپ دارم به نام «مرغ طوفان» که انتشارات همشهری قرار است آن را به چاپ برساند.

    در زمان پهلوی اول بسیاری از آثار ایشان توسط دولت وقت معدوم شد، چطور این اشعار را مجددا پیدا کردید و حالا ۴ کتاب از اشعار این شاعر به چاپ رساندید؟

فرخی یزدی تنها آثارش را  در روزنامه هم دوره خود به چاپ می‌رساند و از این طریق اشعارش را منتشر می کرد. بنا به جوی که سال‌ها پیش از انقلاب وجود داشت اجازه چاپ همه اشعار را به او نمی دادند و برخی از ابیات را حذف کردند. من بعد از اینکه کلیه اشعار را از روزنامه‌ها استخراج کردم به سراغ روزنامه های همزمان فرخی یزدی از سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۲۲ رفتم. چون بعد از برکناری رضا شاه یک جو انقلابی و آزادی خواهی در مردم به وجود آمد و روزنامه ها شروع به بیان بازگفته‌های رویدادهای زمان رضا شاه کردند. برخی از کسانی که در زندان قصر باعث شهادت فرخی و دیگر زندانیان شدند محاکمه شدند. در این بین روزنامه ها شروع به انتشار خاطرات زندانیان سیاسی‌کردند واز خلال این خاطرات اشعار فرخی یزدی چاپ می‌شد. من با انور خامه ای که ۲سال با فرخی در زندان قصر بودند مصاحبه کردم. ‌ وی حافظه خوبی داشت و برخی اشعار فرخی را از وی‌گرفتم. نا گفته نماند برخی از جاسوسان زندان قصر اشعار فرخی را به مسئول زندان می دادند که این اشعار حالا در پرونده و بایگانی زندان قصر وجود دارد. اگر من دسترسی به این پرونده پیدا کنم دیگر پروسه این اشعار تکمیل می شود.  

    بهترین شعری که از فرخی یزدی شنیدید؟

در سال ۵۸ یکی از اشعار ایشان با ردیف آزادی تبدیل به سرود شد که یکی از زیباترین شعرهای فرخی یزدی است:«قسم به عزت و قدر و مقام آزادی، که روح‌بخش جهان است نام آزادی/ به پیش اهل جهان محترم بُوَد آن‌کس/که داشت از دل و جان، احترام آزادی/چگونه پای گذاری به صِرف دعوت شیخ/ به مسلکی که ندارد مرام آزادی.»‌

    خود شما هم شعر می گویید؟

من ۵-۶ شعر دارم که ‌ برای دل خودم گفته ام.

    ادبیات شهر یزد را چه‌طور می بینید؟

در حال حاضر خوشبختانه چند انجمن ادبی مانند «حافظ»، «کتابخانه وزیری» و چندین انجمن که به شکل گروهی و دوستانه در شهر یزد تشکیل می شود، وجود دارد. چند وقت پیش تذکره شعرای یزد به چاپ رسید. به مناسبت های مختلف کتاب‌هایی در زمینه شعر و شعرای یزد چاپ می شود. در محافلی که شعرای یزدی شرکت می کنند اشعارشان را می خوانند و این زمینه ساز رشد و ادامه راه شاعران بزرگ این استان شده و جوانان علاقه ویژه‌ای به ادبیات و شعر دارند.

همشهری یزد