آیین و آداب یزد در پیشواز از نوروز/ آش رشته و فال کوزه در آخرین روزهای سال

به گزارش یزدی نیوز به نقل از خبرنگار مهر، این آیین خاص و سنتهاست که مراسمی نظیر نوروز را ماندگار کرده و خاطرات خوشی از این ایام برای مردم رقم زده است.

معمولا هیچ طایفه و قوم و کیشی یافت نمی شود که آیین خاصی در این روزها نداشته باشد و به طبع استان یزد نیز از این قاعده مستثنی نیست به همین دلیل آداب و رسوم یزد در گفتگو با یکی از پژوهشگران میراث فرهنگی یزد مورد بررسی قرار گرفته است.

پژوهشگر میراث فرهنگی یزد در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: مردم یزد به ویژه در روستاها، رسوم جالبی دارند که در پنجه سال (پنج روز آخر سال) برگزار می کنند و هنوز هم در بین برخی مردم به شکل و سیاق گذشته رایج است.

صدیقه رمضانخانی افزود: مراسم فال کوزه که در گذشته بسیار بیشتر از امروز رواج داشته است نیز از رسوم مردم در ایام پایانی سال است که به نوعی نیکی و بدی را برای آنها بازگو می کند.

وی بیان داشت: فال کوزه، ویژه‌ جشن و ایام خاصی نیست، بلکه در روزگاران گذشته در میهمانی های عادی و جشن های عمومی و خانوادگی یا جشن‌ های ملی نیز توسط زنان اجرا می ‌شده است.

وی ادامه داد: امروزه این رسم کمتر در بین مردم دیده می شود اما هنوز هم در مناطقی چون رحمت آباد، مریم‌آباد، مناطقی از شهرستان مهریز، تفت، میبد و اردکان از اعتبار خاصی برخوردار است.

رمضانخانی اجرای فال کوزه را توسط دختر نابالغ اعلام کرد و گفت: دختر نابالغی باید کوزه را پر از آب کند و در مجلسی که زنان نشسته اند آن را بگرداند و زنان حاضر در مجلس شانه و یا گیره سر را به نیتی که دارند درون کوزه بیاندازند.

وی عنوان کرد: سپس این کوزه به خانه ای که درخت مورد در آن باشد می برند و به همراه یک آیینه کوچک و پارچه سبز در زیر درخت می گذارند تا یک روز از آن بگذرد.

پژوهشگر میراث یزد ادامه داد: روز بعد همان دختر با لباسی آراسته و پاک کوزه را برداشته و در همان خانه در یکی از اتاق ها زنان به دور کوزه جمع می شوند و فال گرفتن را آغاز می کنند.

وی با بیان اینکه مراسم فال کوزه با شعرخوانی همراه است گفت: هر کسی شعری که مرتبط با این رسم است و حالتی فالگونه دارد را می‌ خواند و آن دختر دست در کوزه می‌ کند و چیزی را از داخل کوزه بیرون می آورد.

رمضانخانی اضافه کرد: هر شیئی که از کوزه بیرون بیاید صاحب آن با شعری که خوانده می شود، نیت خود را تعبیر می کند و نیک و بد را برای خود معلوم خواهد کرد.

وی بیان داشت: این عمل آنقدر تکرار می شود تا تمامی گیره و شانه ها از کوزه بیرون بیاید و اگر مفهوم و معنای شعر خوانده شده، خوب باشد، نیکی عمل و رسیدن به مقصود است و اگر معنای شعر مناسب نباشد، یعنی نیت صاحب فال خوب نیست و به مراد خود نمی رسد.

وی افزود: البته اجرای این رسم بیشتر در بین ایرانیان باستان رایج بوده و اکنون نیز زرتشتیان عقیده بسیاری بر اجرای فال کوزه دارند.

وی از دیگر برنامه های پیشواز از سال نو را پختن آش رشته دانست و افزود: زنان هر کوی و برزن با تهیه ملزومات آش رشته گردهم می آمدند و سبزی آش را پاک می کردند و با تقسیم وظایف هرکسی کاری را برای پختن آش انجام می داد تا عصر که این اش پخته می شد و در بین همسایگان توزیع می کردند.

رمضانخانی یادآور شد: پختن این آش نیز به منظور طلب حاجت است و هرکسی که نذر داشته باشد چیزی از نخود، لوبیا، سبزی، رشته و… را می ‌آورند و آش را به صورت گروهی می ‌پزند.

وی افزود: پختن آش رشته نیز در جشن چهارشنبه سوری سابقه ‌ای کهن دارد اما در گذشته این آش در جشن تیرگان هم پخته می شد.

وی از دیگر آیین های پیشواز نوروز را برگزاری جشن چهارشنبه سوری اعلام کرد که در سراسر ایران با تغییراتی برگزار می شود و در هر شهر و قومی رسوم خاصی برای این روز دارند.

پژوهشگر میراث فرهنگی یزد همچنین از آیین های این روز را کوزه شکستن، توزیع آجیل مشکل گشا به نام لرک (هفت مغز) و جمع شدن دور آتش و خواندن شهر "زردی من از تو، سرخی تو از من" یا "سرخی تو به روی من، زردی من به جون دشمنانم" که به معنی دوری از ناخوشی‌ ها و استقبال از سلامتی است.

وی در خصوص رسم کوزه شکستن گفت: کوزه ‌های کهنه را از روی پشت بام‌ ها بر زمین می‌ اندازند و به جای آن، کوزه‌ نو می ‌خرند و معتقدند که نحسی سال با شکستن کوزه از آنها دور می شود.

بسیاری از این رسوم این روزها رنگ باخته و حتی آیینی که بسیاری از مردم آن را متعلق به ایرانیان کهن و آیین زرتشت می‌دانند، دیگر اجرا نمی شود.