آشنایی با رشته های صنایع دستی بومی استان یزد

به گزارش یزدی نیوز استان یزد یکی از مهم ترین استان های کویری ایران است که صنایع دستی آن را سرامیک و سفال ، کاشی سازی ، زرگری ، زیلوبافی ، شعربافی ، ترمه بافی ، فرش بافی ، شمد ، دستمال ، مخمل ، دارایی ، چادرشب بافی ، قناویز ، دندانی ، گیوه بافی ، حصیر بافی ، خورجین بافی ، روفرشی ، سفره ، احرامی ، قلم ‌زنی ، شیشه‌گری ، چرم‌سازی ، موتابی و نمدمالی تشکیل می دهند .

دارایی بافی
دارایی از بافته های زیبا و ویژه یزد است. برای تهیّه دارایی، نخهای تار را قبل از بافت به روشهای خاص رنگ می کنند که به تدریج، رنگ ها در حین بافت مشخص می شود. مادّهی اوّلیّه ی آن از ابریشم طبیعی بوده، ولی در حال حاضر نخ ویسکوز در آن به کار میرود. مرکز اصلی بافت دارایی شهر یزد است و لازم به ذکر است شیوهی رنگرزی پارچه های دارایی در ایران منحصر به شهر یزد است.
گره چینی
گره چینی یکی از هنرهای سنّتی و قدیم مربوط به درودگری در یزد است که در آن، با چوب، پنجرههای شبکهای در نقشها و طرح های مختلف ساخته می شود و در داخل شبکه ها، شیشه های رنگین قرار داده می شود. مرکز اصلی این هنر شهر یزد بوده است.
ترمه
ترمه پارچهای است در نهایت زیبایی که تار آن از ابریشم تابیده و پودش از ابریشم، نخ، پشم و کرک الوان است. در قدیم، ترمه را با انگشتان دست می بافتند و از این جهت به «انگشتباف» هم شهرت داشت. نقشهای عمده ترمه شامل: بته، جقه، شاخ گوزنی و گل شاه عبّاسی (گل محمّدی) است. این صنعت در ایران سابقهای ۴۰۰ ساله دارد. مرکز بافت ترمه نیز شهر یزد است.
سفال و سرامیک
سفالگری از قدیمی ترین و حتّی نخستین صنعت دست ساخت بشر از خاک بوده که قدمت آن در ایران به ۶۰۰۰ سال پیش از میلاد میرسد. در اصطلاح محلّی، به تولیدات سفال، «کواره» می گویند که با استفاده از منابع گل رس، انواع ظروف سفالی و سرامیکی تولید میشود. سفال و سرامیک با نقشهای اصیل مرغ و ماهی و خورشید خانم شهرت دارد. میبد مرکز مهمّ سفال و سرامیک استان یزد است.
آهنگری (چیلانگری)
صنعت چیلانگری (آهنگری سنتی) از قدیمالایام در استان یزد رایج بوده است و امروزه به نواحی مهریز – ندوشن – عقدا – سخوید و خضرآباد محدود می شود. بیشترین مواد اولیه مصرفی در این رشته شامل: فولاد، انواع  شاخ، چوب و برنج می باشد و مهمترین وسایل و ابزار کار مورد استفاده شامل: سوهان، چکش، گیره و سندان و زغالسنگ و آهن می گردد. از محصولات تولیدی رشته آهنگری سنتی میتوان به قپانسازی، قندچینسازی، قندشکنسازی و چاقوسازی اشاره کرد.
احرامی بافی
بافت پارچهای به نام «احرامی» با تار و پود پنبهای معمولا در اندازههای ۷۰×100 سانتیمتر و ۹۰×120 سانتیمتر تهیه میشود. عرض آن ۷۰ سانتیمتر و دارای ۲۲ چله و با عرض ۹۰ سانتیمتر و دارای ۲۸ چله است. در گذشته این پارچه به نام «حرمی» مشهور بود  واین نام بهدلیل اینکه بیشتر مورد استفاده حجاج قرار میگرفت به آن داده شده بود که در حال حاضر با تغییر نوع کاربردی بهعنوان رومیزی، سجاده، جانماز و … مورد استفاده است.
حصیربافی
حصیربافی یا بافت بوریا را میتوان بیگمان بهعنوان یکی از قدیمیترین صنایع دستی استان نام برد. مواد اولیه مورد مصرف حصیربافان به نسبت تنوع محیط جغرافیایی متنوع است.در حصیربافی از وسایل و ابزار بسیار محدود و ابتدایی نظیر: داس، انواع کارد، سوهان، درفش، قیچی و سوزن استفاده میشود. این ابزار عموما برای قطع گیاهان، امر ساختن را تسهیل مینماید. در حصیربافی از برگ درخت خرما، ساقه گندم، نی و ترکه استفاده میشود و آنچه بیشتر محصولات حصیری را تشکیل میدهد مهارت و ذوق هنرمندان است.
زیلوبافی
زیلو یکی از صنایع دستی معمول در میبد است. زیلو در نقش و بافت، شباهت زیادی به حصیر دارد و بیشتر استفاده آن در مساجد و مصلیها و اماکن متبرکه میباشد. زیلو فرشی است که تار و پود آن از نخ پنبه است و در اندازههای ۴×3 و ۳×2 بافته میشود که از لحاظ رنگ بافت به سه نوع کاربری تقسیم میشوند. زیلوهایی که با رنگ سفید و آبی میبافند فقط مورد استفاده در مساجد و امامزادهها است و زیلوهایی که به رنگ آبی و قرمز می بافند به زیلوی جوهری شهرت دارد و از ارزانترین زیلوهاست و مرغوبترین زیلو «نفتال» نام دارد که به رنگ سبز و نارنجی است.
گیوه چینی
گیوه نوعی پایپوش ایرانی و بسیار راحت و مناسب با آب و هوای ایران (به ویژه مناطق خشک) است. رویه گیوه از نخی پنبهای تهیه میشود که باعث رسیدن هوا به پا شده و آنرا خنک نگه میدارد. بهترین نوع گیوه، «ملکی» نام دارد که معمولا از نخ پنبهای (خود رنگ) بافته می شود اما گیوه در رنگهایی همچون مشکی و قهوهای نیز دیده میشود. در مراحل تولید گیوه عموما رویه گیوه و دوخت آن به تخت گیوه توسط زنان و تختکشی گیوه توسط مردان صورت میگیرد.
چاقوسازی
چاقوسازی صنعتی دیرینه و دارای سابقهای کهن در ایران است. سابقا بهترین سلاحها توسط این هنرمندان ساخته میشده است. مواد اولیه هنر چاقوسازی آهن است و دسته چاقو را از شاخ گوزن یا عاج تهیه می نمایند. ابزار اصلی کار چاقوسازان: چکش، پتک، قیچی، کوره است.
کاشی سازی معرق
کاشی معرق عبارت است از قطعههای بزرگ و کوچک بریده شده کاشی که بر اساس طرح با نقوش مختلف و رنگهای متفاوت تراشیده شده و کنار یکدیگر قرار می گیرند و به شکل بزرگتری درمیآیند. به عبارتی دیگر به قسمت تزیین کاشی، مرکب از قطعات مختلف ریز ریز که آنها را بر حسب نقوش هندسی و اشکالی بریده شده و در کنار یکدیگر قرار میدهند، اطلاق می گردد. انواع رنگ های کاشی مورد استفاده در کاشی معرق عبارتند از: سفید، آبی تیره، فیروزهای، سبز و پرتقال.
کاشی سازی هفت رنگ
کاشی هفت رنگ به مجموعهای از کاشیهای یک اندازه، یک شکل (معمولا مربع شکل) و یک رنگ گفته میشود که در کنار هم قرار میگیرند تا طرح و نقش مورد نظر بر روی آنها (طبعا بر روی هر کاشی قسمتی از نقش انعکاس مییابد که در ارتباط با کاشیهای دیگر کامل میشود) اجراء شود و موقعیت نصب آن را
به هنگام نماسازی مشخص سازد.