بازگشت مستندسازان نقاد دولت

تکرار مستندسازی با هویت مبهم

آخرین ساخته دلواپسان را روز ٢٣ دی‌ماه شبکه اطلاع‌رسانی دانا منتشر کرده است. در عنوان‌بندی فیلم تنها یک عبارت به چشم می‌خورد؛ «موسسه رسانه‌ای منهاج.» مجموعه‌ای که توسط سایت دانا «موسسه رسانه‌ای و فرهنگی منهاج» معرفی شده است. نه کارگردان مستند مشخص است و نه دیگر عوامل آن. چیزی شبیه به جریان فیلم «من روحانی هستم». حتی شاید بی‌نام و نشان‌تر از آن. سال ٩٣ وقتی مستند «من روحانی هستم» از راه رسید، هر چند نصفه و نیمه اما باز هم خط و نشانی از سازندگان آن نمایان شد. سازندگانی که خیلی از سوالات و ابهامات را تا همین امروز بی‌پاسخ گذاشته‌اند اما حداقل در جمع خودشان یکی، دو نشست خبری برگزار کردند. آن روزها نام موسسه چند رسانه‌ای شفق و سفیر فیلم به عنوان تهیه‌کننده و توزیع‌کننده آن مستند به میان آمده بود. مجموعه‌هایی که بارها در مجوز داشتن آنها هم تشکیک شد. حالا اما داستان این مجموعه «فرهنگی» جدید که نام «موسسه رسانه‌ای منهاج» را با خود دارد قدری فرق می‌کند. قوی‌ترین پیشینه قابل رصد آنها در فضای مجازی دو کلیپ کوتاه چهار‌ و دو دقیقه‌ای است که در سایت «تریبون مستضعفین» دیده می‌شود. عنوان یکی

«دولت دود و‌رکود» است و عنوان دیگری «در سوگ شیخ نمر مظلوم». یکی را روز ١٤ دی منتشر کرده‌اند و دیگری را روز ١٥ دی‌ماه. یعنی تقریبا یک هفته قبل از انتشار نخستین قسمت از سریال مستند «تدبیر بنفش». «موسسه رسانه‌ای منهاج» حالا در شرایطی با معرفی مستند «تدبیر بنفش» پا به عرصه تقابل رسانه‌ای با دولت گذاشته که خبری از سلف مشهورتر آن یعنی «موسسه چند رسانه‌ای شفق» نیست. همان مجموعه‌ای که با سر و صدای زیاد مستند «من روحانی هستم» را ساخته بود و حالا سایت آن هم از دسترس خارج شده است. موسسه شفق بی‌آنکه خط و ربط آن مشخص شود در فضای سیاسی-  رسانه‌ای کشور متولد شد و در ابهامی بزرگ‌تر به کارش خاتمه داد. ابهاماتی که می‌توان آنها را عینا برای مجموعه جدید تکرار کرد. هر چند هنوز موسسه «سفیر فیلم» به کار خودش ادامه می‌دهد. موسسه‌ای که این روزها هر چند بر حجم تولیدات آن افزوده شده اما مثل یک سال قبل، یعنی زمانی که با پخش مستند «من روحانی هستم» سر و صدای زیادی به پا کرده بود، مورد توجه قرار نمی‌گیرد. این را می‌شود از بازدید ساخته این موسسه که در کانال رسمی آنها در سایت «آپارات» منتشر شده، فهمید. جایی که متوسط بازدید آنها سقوط بزرگی را تجربه کرده است؛ از متوسط بالای هزار و پانصد بازدید در روزهای انتشار مستند «من روحانی هستم» تا بازدیدهای هفته‌های اخیر آنها که به سختی از عدد ده گذشته است. همین هم می‌تواند زمینه‌ساز سوالی جدی باشد؛ آیا مستند جدید «تدبیر بنفش» با حمله‌هایی بی‌پروا به دولت و توافق هسته‌ای می‌تواند این دست فعالیت‌های «فرهنگی» را باز هم به مرکز توجه برگرداند؟

نمایش «ادامه تحریم‌ها» در «تدبیر بنفش»

محتوای مستند جدید دلواپسان در همان خطی است که قبلا بارها و بارها تکرار شده است؛ از همایش‌های مختلف و تجمعات گاه و بی‌گاه آنها گرفته تا مستندهای مشابهی که تعدادشان روز به روز زیادتر می‌شود. همه‌چیز این مستند در دو جمله آخر آن خلاصه می‌شود. دو جمله‌ای که در ثانیه‌های پایانی قسمت اول مستند با همراهی یک موسیقی هراس‌آور و وهم‌برانگیز پیش چشم مخاطب نقش می‌بندند؛ اول اینکه «تحریم‌ها ادامه ادارد» و بعد از آن «تدبیر بنفش شکست خورد». مستند «تدبیر بنفش» از بیان سابقه‌ای از حسن روحانی به عنوان یک چهره هسته‌ای آغاز می‌شود. او به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی و مسوول مذاکرات هسته‌ای در دولت اصلاحات معرفی می‌شود؛ کسی که به زعم سازندگان این اثر فعالیت‌های هسته‌ای کشور را در آن دوره به مرز تعطیلی برد. این مقدمه آغاز خوبی است تا مستند «تدبیر بنفش» در پایان ١٥ دقیقه قسمت اول خود به این نتیجه‌گیری برسد که حسن روحانی باز هم قصد چنین کاری دارد. مستند تاکید دارد که از نظر حسن روحانی و به اعتراف او «امریکا کد‌خدای دنیا است». جمله‌ای که حسن روحانی بارها درباره آن توضیح داده و گفته که این قسمت از خاطرات او به صورت ناقص نقل می‌شود. روحانی آن‌طور که در خاطراتش نقل می‌کند در زمان مذاکرات دولت اصلاحات گفته بود که از نظر کشورهای اروپایی، امریکا کدخدای آنهاست و به همین دلیل بهتر است به جای خود آنها با «کدخدای آنها» مذاکره کنیم. «تدبیر بنفش» خبر به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته‌ای و پذیرفته شدن حق غنی‌سازی ایران را هم به جای رسانه‌های داخلی و بخش‌ها‌ی مختلف اخبار صدا و سیما، از آرشیو بی‌بی‌سی فارسی در روایت خود گنجانده است. گو اینکه پذیرفته شدن حق غنی‌سازی ایران هنوز در داخل کشور به رسمیت شناخته نمی‌شود و این چیزی است که تنها رسانه‌های غربی بر آن تاکید دارند؛ تاکیدی برای فریب ایران. سازندگان این فیلم در بخش‌های دیگری می‌گویند که بعد از توافق برجام مسوولان دولت در سخنان خود تنها به دنبال دو چیز بوده‌اند؛ «القای نتیجه برد- برد برای مردم» و «ربط دادن تمام مشکلات به تحریم‌ها». مستند مدام به اظهارنظرهای رییس‌جمهوری و رهبری ارجاع می‌دهد، اما با مونتاژی خاص. سه بار در این مستند ابتدا جملاتی از روحانی و سپس جملاتی از مقام معظم رهبری پخش می‌شود و اصرار بر این است که حرف و عمل روحانی مغایر خواسته‌های رهبری است. در روایت جریان تحریم‌های جدید کنگره امریکا علیه کشورمان نیز با اشاره به اقدام رییس‌جمهوری این جمله گفته می‌شود؛ «روحانی دست به قلم برد. این تنها کاری بود که از او بر می‌آمد. او که بارها مقابل منتقدان پرخاشگرانه‌ترین گفتار را به کار برده بود، مقابل غربی‌ها چیزی برای گفتن نداشت.» این تصویری منفعل و ضعیف از رییس‌جمهوری است که مستند «تدبیر بنفش» اصرار دارد تا بگوید مشغولیتی جز مذاکرات ندارد. جایی که تاکید می‌شود؛ «خوش‌بینی و سازش همچنان در دولت روحانی می‌تازاند و تمام هم و غم دولت رفع تحریم‌ها بود. وقتی پرونده پی‌ام‌دی بسته شد دولت حواسش نبود که پی‌ام دی تنها بهانه‌ای برای فشار به ایران بوده است.» نکته دیگر این است که سازندگان خطی را که طیف‌های منتقد دولت ماه‌هاست در پیش گرفته‌اند، ادامه می‌دهد و دولت را به بهره‌برداری داخلی از سیاست خارجی متهم می‌کند؛ «روحانی می‌خواست در زمان خودش تحریم‌ها برداشته شود تا موفقیتی سیاسی برای خود به جای بگذارد. شاید به همین دلیل خروج اورانیوم از ایران به صورت دفعی انجام شد. شاید به همین دلیل بیکار شدن جوانان هسته‌ای به چشمش نیامد. شاید به همین دلیل نچرخیدن سانتریفیوژها به چشمش نیامد.» و در پایان تصویر مد نظر سازندگان از حسن روحانی ترسیم می‌شود و گوینده مستند با صدایی سرشار از تاسف می‌گوید: «او که دیگران را به بی‌سوادی و ترسویی متهم کرده بود حال خود در معرض این اتهام قرار گرفته است. او تعامل با جهان را به هر قیمت می‌خواست.» تا امروز هر چند رییس‌جمهوری و همکاران دیپلمات او در دولت با اتهامات مختلفی توسط منتقدان‌شان مواجه شده بودند اما اتهام «ترسو» و «بی‌سواد» بودن را حالا مستند «تدبیر بنفش» به این لیست اضافه می‌کند؛ اتهاماتی که حسن روحانی زمانی بدون اشاره مستقیم به فردی خاص آن را مطرح کرده بود و حالا به صراحت در مقابل نام خود وی قرار گرفته‌اند. اتهاماتی که معلوم نیست در قسمت‌های بعدی مستند «تدبیر بنفش» قرار است چه بازی‌هایی با ‌آنها انجام شود. آن هم در آستانه اجرای برجام و البته کمتر از یک ماه و نیم مانده به انتخابات مجلس دهم.