آیین پرشور نخلبرداری تفت در غروب عاشورا
آیین روز عاشورای تفت با چاووشیخوانی تعدادی از چاووشیخوانان بر بالای حسینیه امام تفت آغاز میشود که برنامه نخلبرداری از مهمترین بخشهای این مراسم بشمار می‌آید.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی اخبار یزدی ها( یزدی نیوز) آداب و رسوم عزاداری محرم از جمله پدیده‌های فرهنگی است که با حفظ عناصر اصلی، به زیور خلاقیت‌های اجتماعی و فرهنگی و اقلیمی جوامع و مناطق مختلف آراسته شده و اگر چه دارای مضامین واحدی است اما به تبع اختلافات اقلیمی و حوزه‌های فرهنگی، با نمودهای مختلفی پا به عرصه ظهور گذاشته و بر جذابیت هر چه بیشتر خود، دامن می‌زند.
"نخل و نخل‌گردانی" یکی از شیوه‌های رایج عزاداری حضرت امام حسین(ع) در ماه محرم خصوصاً روز عاشوراست که در دوره صفویه با رواج مذهب شیعه در ایران رونق بیشتری در برخی نقاط کشور گرفته است.
"نخل" یا به اصلاح یزدی‌ها "نقل" محدوده معنایی نامشخصی دارد، ولی قطعاً در وهله نخست، برای هر بیننده‌ای یادآور و تداعی‌کننده درخت خرماست و شاید مهمترین رواج این نام و رسم در سوگواری عزای سیدالشداء(ع) این باشد که در روایات و اعتقادات مردم، پیکر مقدس امام حسین (ع)، روی شاخه‌های درخت خرما قرار گرفته و به محل دفن حمل شده است.
البته صاحبنظران دیگری همچون دکتر اسلامی ندوشن، نخل را بی‌شباهت به درخت خرما می‌دانند و بر این عقیده هستند که نخل شباهت بسیاری به درخت سرو دارد چرا که سرو در فرهنگ عامه یعنی جاودانگی، رشادت و زندگی اخروی و آزادگی که یادآور روحیات و خصایص امام حسین(ع) است.
براساس برخی تعاریف دیگر، نخل نمادی از یک تابوت بزرگ و بلند است که در روز عاشورا بر آن خنجر و شمشیر و پارچه‌های قیمتی و چندین آیینه بسته و آن را به عنوان تابوت امام حسین(ع) حرکت می‌دهند.
آیین نخل‌بندی در دارالعباده یزد غالباً از چند روز پیش از شروع ماه محرم آغاز میشود و حداقل یک هفته به طول می‌انجامد.
در طول این مدت، باباهای میدان، زیورآلات و وسایل مربوط به تزئین نخل را از انبار بیرون آورده و تمام روز را با پاهای برهنه به این امر می‌پردازند. البته بستن نخل نیاز به مهارت و سلیقه خاص دارد و خادمان میدان، شیوه‌های آن را از پدر و اجداد خود آموخته‌اند.
نخل‌های بزرگ مانند نخل‌های میدان امیرچخماق،میدان امام تفت یا نخل مهریز، پس از تزئین شدن بسیار سنگین و وزن آنها به چندین تن می‌رسد لذا برای بلند کردن و حرکت دادن آنها نیروی بسیاری لازم است.
روز عاشورا و در هنگامه بلند کردن نخل، ده‌ها تن از مردان محل با پاهای برهنه، زیر پایه‌های نخل رفته و آن را با عظمت تمام به حرکت در می‌آورند و چون جنازه‌ای باشکوه، آن را از میان موج جمعیت عزاداران عبور می‌دهند.
یکی از بزرگترین آیینهای نخلبرداری در استان یزد در شهرستان تفت برگزار میشود که بارها در سالیان اخیر از شبکه‌‌های سراسری نیز به نمایش در آمده است.
"مهدی جمالیان" مسئول میراث فرهنگی شهرستان تفت در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) – منطقه یزد، در مورد مراسم نخلبرداری در حسینیه امام تفت میگوید: آیین نخلبرداری شهر تفت در عصر روز عاشورا با هیجان معنوی خاصی در این حسینیه برپا میشود و خیل عاشقان اباعبدالله را از سراسر کشور بسوی خود جلب میکند.
وی اظهار میکند: شهرستان تفت دارای دو نخل بزرگ است که یکی درمیدان شاه‌ولی(امام) و دیگری در میدان گرمسیر نگهداری میشود.
جمالیان با بیان این که حسینیه شاه‌ولی مهمترین مرکز تجاری شهر تفت است که احتمالاً در دوره صفویه به عنوان مرکز مهم عزاداری امام‌حسین( ع) در نظر گرفته شده است، تصریح میکند: طبق اسناد و مدارک موجود در سال ۱۲۶۱ جهت تقویت‌بخشی و مرمت حسینیه توسط یکی از متمولین شهر، املاک نسبتاً زیادی نظیر مغازه‌های موجود در اطراف حسینیه و میاه قنوات شهر وقف شده است که هم اکنون عمده مراسم براساس این موقوفات صورت می‌گیرد.
وی در مورد برنامه روضه‌خوانی در این محل میگوید: ابتدا عده‌ای به عنوان ذکر به پشت‌بام حسینیه رفته و اشعاری را به عنوان چاووشی می‌خوانند و با این عمل شروع مراسم را اعلام می‌کنند که برنامه نخلبرداری از مهمترین بخشهای این مراسم بشمار می‌آید.
این مسئول عنوان میکند: نخل بزرگ حسینیه امام (ره) از چند روز قبل از مراسم، سیاه‌پوش و تزئین میشود و عمدتاً بستن نخل‌ها و آذین‌بندی آنها در این شهرستان از روز پنجم محرم آغاز و تا شب عاشورا به پایان می‌رسد .
به گفتهی وی، بستن نخل مهارت و سلیقه‌ای خاص لازم دارد که علم آن از پدر به پسر می‌رسد به نحوی که ابتدا بدنه آن را با پارچه سیاه می‌پوشاندند و آنگاه روی پارچه سیاه را شمشیربندان می‌کنند به طوری که صدها شمشیر و قمه و خنجر برهنه که از جنس بسیار عالی هستند و نام سازنده‌شان روی آنها نقش شده بر دو بدنه نخل بسته میشود بدان‌گونه که جلو و عقب نخل شمشیرآجین میشود و هیچ جای خالی باقی نمی‌ماند.
وی ادامه می‌‌دهد: آنگاه روی شمشیرها تزئین‌های دیگری جای می‌گیرد که عبارت هستند از چند آینه بزرگ، منگولهها، دستمال‌های ابریشمی رنگی و زری‌ها و بر تارک نخل، جقه‌های فلزی از جنس فولاد و برنج و بر نوک جقه‌ها نیز میوههای انار و به می‌گذارند.
جمالیان میگوید: براساس یک سنت دیرینه، هیات محله "سرده" تفت از محله خود حرکت کرده و با نوحه خوانی به حسینیه شاه ولی تفت نزدیک می‌شوند و به محض نزدیک شدن این هیات، همهمه‌ای در میان خیل عزاداران حاضر در حسینیه برپا و فضای روحانی خاصی بر این مکان حکمفرما میشود.
وی در ادامه بیان میکند: هیات "سرده" که تا زمان ورود به حسینیه، آرام آرام نوحه می‌خوانند پس از ورود به حسینیه، ناگهان از جا کنده شده و در حالی که به سر و سینه می‌زنند و "حسین حسین" می‌گویند، دوان دوان به طرف نخل رفته و در زیر آن قرار می‌گیرند.
وی ادامه می‌‌دهد: در این زمان، دیگر عزاداران هیأت‌هایی که از قبل در زیر نخل منتظر بوده‌اند،به اتفاق هیات "سرده" با گفتن ذکر "یا علی"، نخل را از جا کنده و آن را به حرکت در می‌آوردند.
معاون میراث فرهنگی تفت اضافه میکند: نخل پنج بار به دور حسینیه بزرگ امام(ره) تفت چرخیده و در این زمان بانگ مقدس اذان، فضای حسینیه را عطرآگین میکند و دیگر عزادارانی که در حسینیه حضور دارند، در حالی که به سر و سینه خود می‌زنند و اشک می‌ریزند، نخلبرداران را همراهی می‌کنند.
به گفته وی، فضای حسینیه تفت در این زمان از آنچنان شور معنوی برخوردار است که باید در صحنه بود و عشق به حسین و اهل بیت را با تمام وجود حس کرد.
وی اظهار میکند: عاشقان امام حسین(ع) پس از گذاشتن نخل به روی زمین، در حالی که آوای "حسین حسین" آنها، حسینیه را به لرزه درآورده است، به جلوی تکیه عزاخانه رفته و به شدت بر سر و سینه خود می‌زنند و اشک ماتم می‌ریزند.
جمالیان میگوید: پس از آن یکی از نوحه‌خوان‌ها با اشعار خود خیل جمعیت را به سینه زدن وامی دارد و در این لحظه است که تمام حاضران در حسینیه و اطرف آن یک دست شده و در عزای امام حسین(ع)،سینه می‌زنند.
این مسئول در پایان نیز خاطرنشان میکند: هیات سرده تفت، پس از پایان این آیین، با مراسم خاصی به سمت حسینیه سرده حرکت میکند تا آیین شام غریبان را برگزار کند.
بخش نظردهی بسته شده است..