تدارک یزدی‌ها برای نکوداشت اخوان ثالث
بیست و پنج سال از درگذشت مهدی اخوان ثالث، شاعر پرآوازه ایران می‌گذرد. طی این سال‌ها تحلیل ها و دیدگاه های مختلفی در باب شخصیت و شعر این شاعر معاصر منتشر شده اما شاید کمتر فردی بداند که اصالت اخوان ثالث به کدام استان باز می‌گردد. تنها چیزی که اغلب ما می‌دانیم این است که وی سال‌ها قبل در مشهد مقدس دید...
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی یزدی نیوزالبته این مسأله تنها به مردم عادی ختم نمی‌شود بلکه حتی شاید بسیاری از اهالی شعر و ادب هم ندانند که اصالت او به روستای فهرج در استان یزد بازمی‌گردد. با توجه به اهمیت این موضوع برای اهالی یزد، شعر دوستان و مسئولان اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان یزد از سال گذشته تدارک برگزاری مراسمی برای نکوداشت مهدی اخوان ثالث را دیده‌اند. فراخوان این همایش اواخر سال گذشته اعلام عمومی شد و علاقه‌مندان در ۲ بخش مقاله و شعر فرصتی برای ارسال آثار خود را تا مرداد ماه سال جاری پیدا کرده بودند. در بخش شعر جشنواره محدودیتی برای ارسال اشعار در نظر گرفته نشده بود اما در بخش مقاله همان گونه که در فراخوان هم آمده بود ۳۲ محور در نظر گرفته شده که از جمله آنها می‌توان به اخوان در عرصه تحقیقات ادبی، اخوان و انجمن‌های ادبی، وجوه بلاغی شعر اخوان و… اشاره کرد. علاقه مندان در پانزدهم و شانزدهم مهر ماه در دانشگاه ملی استان یزد شاهد برگزاری این همایش خواهند بود. گفت‌و‌گوی خبرآنلاین با علی غیاثی ندوشن مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی یزد را که به عنوان دبیر این همایش مشغول فعالیت است درباره کم و کیف این جشنواره در ادامه می خوانید.
همایش ملی اخوان ثالث نخستین بار است که در کشور برپا می‌شود؛ به عنوان پرسش اول بفرمایید چه ضرورتی در برگزاری همایش با محوریت اخوان در یزد احساس می‌شد؟
اخوان ثالث هرچند که در خراسان زندگی کرد و محل تولدش آن شهر بود اما اصالت خانواده‌اش به روستای فهرج یزد باز می‌گردد. بنابراین با توجه به اصالت یزدی اخوان، تصمیم گرفتیم همچون دیگر مفاخر و بزرگان یزدی برای اخوان هم مراسمی برای گرامیداشت وی برگزار کنیم. نکته دیگری که باید به آن اشاره کنم؛ تلاش اهالی روستای فهرج برای برگزاری مراسمی برای اخوان ثالث بود. البته تلاش چند ساله آنان برای این اقدام بی‌نتیجه بود و نتوانستند کاری کنند.
به دنبال تلاش برای برگزاری مراسم نکوداشت بودند؟
بله اهالی روستای فهرج به دنبال برگزاری مراسم یادبودی برای اخوان بودند. مکاتبات مختلفی هم با سازمان‌ها و حتی نمایندگان استان یزد انجام دادند. شاید بد نباشد که بدانید حتی دکتر حداد عادل هم نظری در این باره دادند. ایشان معتقد بودند که بهتر است مراسم اخوان به جای روستای مذکور در مرکز استان برگزار شود تا امکانات بهتری در اختیار برگزار‌کنندگان آن باشد و شأن و جایگاه اخوان رعایت شود. از سویی دیگر جمعی از استادان دانشگاه و علاقه مندان به حوزه فرهنگ و ادبیات فارسی پیگیر انجام این مراسم شدند که نتیجه‌اش تصمیم‌گیری برای برگزاری این همایش شد. به همین منظور دبیرخانه‌ای تشکیل شد که برخوردار از دو بخش علمی و اجرایی است، بعد از تشکیل دبیرخانه هم فراخوان شرایط حضور در آن را به اعلام عمومی رساندیم.
فراخوان چه موقع اعلام عمومی شد؟
فراخوان اواخر سال گذشته به اعلام عمومی رسید. در ابتدا قرار بر این بود همایش در شهریور سال ۹۴ برگزار شود که با توجه به شرایط، برگزاری آن موکول به پانزدهم و شانزدهم مهر ماه جاری شد. در نهایت ۵۵۰ چکیده مقاله به دست ما رسید. بعد از بررسی مقاله‌های ارسالی، اصل ۳۲۸ مقاله‌ای را که از شرایط لازم برخوردار بودند هم دریافت کردیم. بعد از پایان بررسی‌ها و انجام داوری در مراسم اختتامیه از ۳۰ مقاله به عنوان مقاله‌های برگزیده تجلیل می‌شود.
این همایش در چه بخش‌هایی برگزار می‌شود؟
یکی از بخش‌های آن شعر است که تاکنون ۲۵۰ شعر به دبیرخانه جشنواره ارسال و بررسی شده است. بعد از بررسی و داوری این اشعار در نهایت از سه اثر برگزیده و سه اثر تقدیری تجلیل می‌شود. بخش دوم هم مقاله‌ها است که به آن اشاره شد.
برای ارسال اشعار، قالب خاصی را در نظر گرفته بودید؟
خیر. تلاش کردیم تا حد ممکن برای شرکت‌کنندگان محدودیتی قائل نشویم و شاعران در ارسال آثار خود آزاد باشند. در بخش دیگری از این همایش از نویسندگان و پدیدآورندگان برای ارسال مقاله‌هایشان در ارتباط با محورهایی که در فراخوان اعلام شده بود نیز دعوت شد.
گویا کتاب‌هایی هم در همایش ارائه می‌شوند؟
از جمله برنامه‌ریزی‌هایی که برای برگزاری این همایش ملی درنظر گرفتیم انتشار چند عنوان کتاب است. یکی از این کتاب‌ها گزیده مقاله‌های برگزیده است. کتاب دیگر دربردارنده ۳۲۸ مقاله‌ای است که به مرحله دوم داوری راه پیدا کردند. سومین کتاب، کتاب شناسی اخوان است. کتاب چهارم هم تقریرات اخوان است که برای نخستین بار در کشور شاهد انتشار آن خواهیم بود. تقریرات اخوان مطالبی است که ایشان در کلاس‌های درس دانشگاه تهران آنها را تدریس می‌کرد. یکی از شاگردان ایشان به نام «دکتر یدالله جلالی پندری» آنها را جمع‌آوری و آماده انتشار کرد. آخرین کتابی که منتشر شده و در این همایش ارائه می‌شود هم کتاب شعری است که اشعار سروده شده برای اخوان در آن جای گرفته است. علاوه بر این پنج عنوان کتاب لوح فشرده (CD) مقاله‌های برگزیده هم در اختیار شرکت‌کنندگان در جشنواره قرار خواهد گرفت.
به این نکته اشاره کردید که در قالب انتشار این پنج عنوان کتاب، مقاله‌ها و اشعار مرتبط با اخوان را منتشر خواهید کرد. این مقاله‌ها و اشعار تنها آثاری هستند که برای این همایش به دست شما رسیده یا خودتان هم دست به جمع‌آوری آثار موجود در این رابطه زده‌اید؟
تمام این مقاله‌ها و اشعار به آثار ارسال شده به دبیرخانه همایش محدود نمی‌شود. به عنوان نمونه بخشی از اشعاری که در ارتباط با اخوان گفته شده و در کتاب جای گرفته حاصل جمع‌آوری و تلاش مسئولان دبیرخانه است.
همایش ملی اخوان تنها به همین یک دوره محدود می‌شود یا سال آینده نیز شاهد برگزاری دور دیگری از آن خواهیم بود؟ اگر استمرار خواهد داشت این پنج عنوان کتاب باز هم منتشر خواهند شد؟
حتی اگر قرار به برگزاری دور دیگری از این همایش شود انتشار این کتاب‌ها به شرایط بستگی دارد و قطعی نخواهد بود، البته تجدید چاپ آنها مانعی نخواهد داشت.
در برپایی همایش اخوان تنها اداره کل ارشاد استان یزد نقش داشته یا سازمان‌های دیگری هم با شما همکاری داشتند؟
از جمله سازمان‌هایی که در برگزاری این همایش ملی به ما یاری رساندند می‌توان به دانشگاه یزد اشاره کرد. بخش‌های علمی این همایش به عهده مسئولان و استادان این دانشگاه قرار داشت که از آنان تشکر می‌کنیم. افتتاحیه و اختتامیه همایش نیز در همین دانشگاه برگزار می‌شود که از جمعی از استادان دانشگاهی در سطح کشوری و همچنین از تعدادی از شخصیت‌های علمی- فرهنگی نیز برای حضور در همایش ملی اخوان دعوت کرده‌ایم. البته هنوز تعداد این حاضران به طور حتمی مشخص نشده که بتوانم به نام آنان اشاره کنم. با توجه به جایگاه علمی و ادبی اخوان در تلاش هستیم تا مراسمی که در خور شأن وی باشد، برگزار کنیم.
در حاشیه برگزاری همایش، شاهد اجرای چه برنامه‌هایی خواهیم بود؟
از جمله برنامه‌های جنبی همایش مذکور می‌توان بویژه به برنامه‌ای اشاره کرد که در زادگاه پدری اخوان شاهد برگزاری آن خواهیم بود. این برنامه در کنار منزل پدری اخوان برگزار می‌شود که علاقه مندان شاهد آن خواهند بود. روستای فهرج یکی از روستاهای بسیاری قدیمی یزد به شمار می‌آید و مسجدی دیوار به دیوار منزل پدر اخوان دایر است که به سال ۶۱ هجری بازمی‌گردد و خود آن بنایی تاریخی به شمار می‌آید.
خانه پدری اخوان در چه وضعیتی قرار دارد؟ حفظ شده یا مانند برخی دیگر از بناهای تاریخی‌مان به فراموشی سپرده شده و در حال ویرانی است؟
آن طور بگویم ویران شده نه! اما به بازسازی نیاز دارد. البته با توجه به زمان کمی که تا برگزاری همایش اخوان باقی مانده گمان نمی‌کنم که به طور کامل بازسازی شود.
به هر حال این خانه به واسطه تعلق آن به یکی از شخصیت‌های ادبی معاصر کشور از اهمیت بسیاری برخوردار است بویژه که از جنبه گردشگری هم برای شعر دوستان کشورمان ارزشمند خواهد بود. میراث فرهنگی این بنا را در زمره آثار تاریخی قرار نداده؟ اصلاً تلاشی در این رابطه شده؟
درخواست بازسازی و ثبت ملی را داده ایم. شورای روستای فهرج هم تلاش‌هایی در این زمینه داشته و امیدواریم که با همکاری میراث فرهنگی شاهد بازسازی و حفظ آن در آینده نزدیک باشیم.
در صورت استمرار برگزاری این همایش در سال‌های آینده، یزد میزبانی آن را برعهده خواهد داشت؟
هم‌اکنون که قراری برای برگزاری هر ساله این همایش نیست. همایش فعلی بهانه‌ای برای نکوداشت اخوان است که شاهد برگزاری آن خواهیم بود، ممکن است که برنامه‌هایی نیز به همین منظور در خراسان و مشهد برگزار شود.
همین امسال؟ همزمان با همایشی که ارشاد یزد برگزار می‌کند؟
شاید در مشهد هم برنامه‌هایی برای اخوان برپا شود اما اینکه همزمان با همایش نکوداشت مذکور باشد، گمان نمی‌کنم. البته ما تلاش کردیم تعاملی در برگزاری این همایش با مسئولان فرهنگی خراسان داشته باشیم. با خانواده مرحوم اخوان هم گفت‌و‌گوهایی داشته‌ایم که بر اساس آن قرار شده آنان هم در این مراسم حاضر شوند. در همایش ملی اخوان میزبان یکی از فرزندان مرحوم اخوان خواهیم بود که مدیر انتشارات زمستان هستند. به منظور برگزاری این همایش در یکی از جلسات ما هم شرکت کرده و گفت‌و‌گوهایی داشته‌ایم تا نحوه برگزاری همایش مورد قبول خانواده ایشان هم باشد.
پس خانواده زنده یاد اخوان نیز در این مراسم حضور خواهند داشت؟
بله، پسر ایشان که به طور قطع خواهند آمد.
به تعداد آثار ارسالی و برگزیده اشاره کردید آیا داوری آثار به عهده هیأت علمی دانشگاه یزد بوده یا خود اهالی شعر؟
همان گونه که اشاره شد بخش علمی همایش را هیأت علمی این دانشگاه و استادان آن به عهده داشته‌اند. البته داوری بخش شعر این همایش بیشتر به عهده شاعران بوده و بخش مقالات را استادان دانشگاه بررسی کرده‌اند.
استقبال اهالی شعر و پژوهشگران برای حضور در این همایش چگونه بود؟
خوشبختانه استقبال اهالی شعر و پژوهشگران برای حضور در این همایش بیشتر از پیش‌بینی‌مان بود.
این استقبال تنها به شاعران جوان ختم می‌شود یا شاعران پیشکسوت برخلاف اغلب همایش و جشنواره‌ها به حضور در این همایش علاقه‌مند بودند؟
همان گونه که شما هم اشاره کردید ریش سپیدان عرصه شعر و ادب کمتر به طور مستقیم در جشنواره‌ها و همایش‌ها شرکت می‌کنند. از همین رو وظیفه خودمان دانستیم که از تعدادی از بزرگان شعر و ادب برای حضور در این همایش دعوت کنیم. به همین منظور در مراسم اختتامیه از تعدادی از بزرگان این حوزه تجلیل خواهیم داشت.
بزرگانی که از آنان تجلیل می‌شود تنها به حوزه شعر محدود می‌شوند؟
این بزرگان نه تنها از میان فعالان عرصه شعر خواهند بود بلکه پژوهشگران پیشکسوت عرصه ادبیات نیز در بین آنان هستند. البته تلاش کردیم تا تنها به فعالان دو عرصه مذکور ختم نشوند بنابراین به سراغ بزرگانی که طی دهه‌های اخیر در جریان‌های ادبی اثر‌گذار بوده‌اند و همچنین فعالان عرصه ادبیات نیز رفته‌ایم. اجازه بدهید که هم‌اکنون به نام این افراد اشاره‌ای نشود و تا زمان برگزاری همایش صبر کنید.
در برگزاری برخی از جشنواره ها و همایش‌ها همه گروه‌های فکری راهی برای حضور ندارند. در برگزاری همایش ملی اخوان در داوری و انتخاب آثار بویژه در حوزه شعر، ممیزی فکری و سیاسی خاصی مدنظرتان بود؟
به هیچ وجه! تمام تلاش ما فراهم کردن فرصتی برای حضور همه شاعران و فعالان عرصه ادبیات از تمام گروه‌ها و نحله‌های فکری بود. البته چارچوب‌هایی کلی در حوزه فرهنگ در کشورمان وجود دارد که در برگزاری هر همایش یا جشنواره‌ای مسئولان باید حواسشان به رعایت اصول کلی آنها باشد. اما فراتر از قواعد کلی هیچ ممیزی خاصی در بررسی آثار و اشعار ارسالی اعمال نکردیم. بنابراین پذیرای شاعران از همه گروه‌ها بودیم و از سلیقه‌گرایی پرهیز کردیم.
علاقه مندان تا چه زمانی برای ارسال آثار خود فرصت داشتند؟
زمان ارسال مقاله‌ها و اشعار با توجه به استقبال اهالی ادبیات تمدید شد. زمان ارسال تا پایان مرداد ماه بود، برای مقاله‌ها آخرین مهلت ارسال پانزدهم مرداد ماه و برای اشعار نیز تا آخر مرداد ماه فرصت دادیم.
ماجرای مستند اخوان که ظاهراً قرار بر نمایش آن در مراسم افتتاحیه همایش شده چیست؟
ساخت این مستند در ابتدا قرار بود با همکاری صدا و سیما انجام شود. البته نه اینکه سازمان صدا و سیما ساخت این مستند را برعهده بگیرد؛ بلکه قرار بود فردی از کارکنان این سازمان این کار را برعهده بگیرد. بعد از مدتی مرکز گسترش سینمای تجربی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم برای همکاری در ساخت این مستند اعلام آمادگی کرد. با وجود این بعید می‌دانم که مستند مذکور به همایش اخوان برسد. همچنین در ساخت آن همکاری لازم را خواهیم داشت تا به مناسبتی که بهانه‌ای به دست ما بدهد آن را نمایش دهیم، البته در طول برگزاری همایش اخوان کلیپ‌ها و تیزرهای تصویری متعددی در ارتباط با این شاعر معاصر کشورمان نمایش خواهیم داد.
آن طور که از گفته هایتان متوجه شدم احتمال برگزاری این همایش در سال‌های آینده بسیار کم است!
برگزاری مجدد آن بستگی به میزان موفقیت‌مان در این دوره و علاوه بر آن تصمیم گیری‌های آینده دارد. با وجود این نظر شخصی من بر این است که نکوداشت مراسمی نیست که بتوان هر سال به‌وسعتی قابل توجه آن را برگزار کرد. اما در دوره فعلی اقدام خوبی بود چراکه تا جایی که من می‌دانم برای مرحوم اخوان تا به امروز مراسم نکوداشتی برگزار نشده است، حتی از خانواده ایشان هم سؤال کردیم که آنان هم همین نظر را داشتند. اما برای دوره‌های بعد می‌توان فکر کرد چه بهانه‌ای می‌توان یافت که همایش اخوان بهانه خوبی برای برگزاری داشته باشد، نمی‌شود که هر سال نکوداشتی تکراری برگزار شود. شاید اگر شرایط خوب پیش برود بتوان از سال‌های بعد جایزه‌ای با این عنوان برگزار کرد.
پس امکان برگزاری جایزه اخوان از دوره‌های آینده وجود دارد؟
قولی در این رابطه نمی‌دهم، مگر همان گونه که اشاره شد به این نتیجه‌گیری برسیم که این اقدام خوب و سازنده است.
صاحبان آثاری که در این همایش برگزیده می‌شوند مانند اغلب همایش‌ها و جشنواره‌ها به فراموشی سپرده می‌شوند یا اینکه برنامه‌ای برای حمایت از آنان دارید؟
به عقیده من یکی از حمایت‌های ارشاد یزد از این عزیزان همان فرصتی است که با انتشار اشعار و مقاله‌هایشان در اختیار آنان می‌گذاریم. دانشگاه یزد هم با توجه به اینکه از جمله برگزار‌کنندگان این همایش است اعتباری علمی برای آثار برگزیده خواهد داشت. طبیعی است که بانک اطلاعات افراد برگزیده را تشکیل داده و در فرصت‌های دیگر از توانایی و ظرفیت ادبی آنان بهره بگیریم.
هم‌اکنون در سطح کشور جشنواره‌ها و همایش‌های ادبی مختلفی برگزار می‌شود. برگزاری چنین رویدادهایی چقدر به ارتقای ادبیات کمک می‌کند؟
گمان می‌کنم که وقتی خلأ یک کار فرهنگی در جامعه احساس می‌شود دست‌اندرکاران و فعالان خود به‌خود دست به کار شده و به چنین اقداماتی دست خواهند زد، بنابراین نمی‌توان گفت که این اقدامات فایده‌ای ندارند. زیرا چنین برنامه هایی منجر به ایجاد شور و نشاط در حوزه ادبیات می‌شود.
بخش نظردهی بسته شده است..