بازگشت دیانت و تجارت به هویت فرهنگی یزد

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی یزدی نیوز امیرترقی نژاد در شماره ۶۵ هفته نامه پرگار نوشته است:پروژه امیرچخماق یزد نیز یکی از این پروژه هاست، جاییکه یزد را همه به میدان امیرچخماقش می‌‌شناسند.

اما چندی است طرح نیمه تمام چنده ساله جداره سازی در میدان تاریخی امیرچخماق در شهر یزد توسط میراث فرهنگی و گردشگری از سر گرفته شده است. سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان با نصب بنرهایی، تصاویری از آینده این پروژه را در معرض دید همگان قرار داده است، اما برخی به این جداره سازی اعتراض داشتند.از جمله می توان به استعفای رئیس دانشکده معماری دانشگاه یزد اشاره کرد.

البته گزارش های تحقیقی پرگار نشان می دهد، پروژه امیرچخماق پروژه ای است که با توجه به یکی از لقب های مهم یزد یعنی همان دارالعباده بودن "حسینیه تا حسینیه" نام گرفته و قرار است مرمت حسینیه شاه طهماسب، جداره سازی خیابان قیام و مجموعه امیر چخماق را انجام دهد. اما این پروژه بزرگ که مجری آن شهرداری یزد و ناظر عالی آن اداره میراث فرهنگی این استان است با ادعاها و مخالفت هایی مواجه شده است.

برخی منتقدان در حالی به جداره سازی میدان امیر چخماق اعتراض می کنند که به گفته آن ها جداره هایی که شهرداری در حال مرمت آن هاست هیچگاه در میدان امیر چخماق یزد وجود نداشته است، هر چند تصاویری که از ۱۰۰ سال گذشته منتشر شده است این ادعا را رد می کند.
با این حال، استدلال گروه معترض به این قضیه از آنجا ناشی می‌شود که آنها اصل تفکیک وظایف بخش‌های مختلف سازمان عریض و طویل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری را نادیده می‌گیرند و چنین می‌انگارند که اگر بخشی به هر دلیلی در انجام وظایف خود دچار ضعف بود، سایر بخش‌ها نیز باید متوقف شوند و برنامه‌های کاری خود را ادامه ندهند.

خرد جمعی در بازسازی پروژه امیرچخماق

محمد مهدی شرافت مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان یزد در گفتگوی اختصاصی با پرگار می گوید:عملیات بازسازی امیرچخماق و جداره های مرتبط با آن ،طبق خرد جمعی انجام می گیرد.

وی با اشاره به اینکه پروژه امیرچخماق ،بعنوان اصلی ترین پروژه میراث فرهنگی مطرح است،اظهار می دارد:این پروژه ۲۰سال معطل یکسری کمبود و اختلافها بود که با حمایت دولت تدبیر،بازسازی وبازپیرایی آن کلیدخورده است.

به گفته شرافت،مخالفت هایی مبنی بر اینکه جداره سازی نباید در میدان امیر چخماق انجام بگیرد بارها از سوی برخی افراد از جمله مدیریت دانشگاه هنر و معماری مطرح شده است که البته در شورای فنی و شورای عالی معماری و شهرسازی مورد موافقت قرار نگرفت.

جداره سازی با حفظ هویت فرهنگی یزد

شرافت با اشاره به اینکه جداره سازی میدان امیر چخماق به حفظ هویت فرهنگی یزد کمک می کند،می افزاید: کف‌سازی و بدنه‌سازی میدان امیرچخماق و خیابان قیام تا میدان شاه طهماسب(میدان بعثت)  از محل اعتبارات استانی در حال انجام است.

وی ادامه داد:در این طرح بهسازی، مرمت و تزیینات مناره‌های تکیه امیر چخماق و طرح‎‎های ترافیکی در واقع ۴۰ درصد از طرح‎‎های مرمتی و عمرانی میراث فرهنگی را شامل می‎‎شود که به طور همزمان باید تا سال ۹۵ به بهره‎‎برداری برسد.

مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان یزد به طرح حسینیه تا حسینیه هم اشاره می کند و می گوید:پروژه امیرچخماق که تا میدان تاریخی شاه طهماسب ادامه دارد بعنوان مرکز تجارت و دیانت مطرح می باشد که امیدواریم تا پایان سال پایان بپذیرد.

این مقام مسئول در عین حال با بیان اینکه بدنبال تخریب نیستیم،بلکه حفاظت و مرمت در الویت کاری میراث فرهنگی است، تاکید کرد: سعی خواهد شد تا سه ماه دیگر نیز تکمیل جداره های امیرچخماق یزد پایان بپذیرد.

وی با بیان اینکه امیرچخماق بعنوان یکی ازمشهورترین میادین تاریخی محسوب می شود،تصریح کرد:این مرکز گردشگری اسلامی بعنوان مسیر گردشگری استان یزد شناخته شده است که سعی خواهیم کرد درمرمت و باز پیرایی آن تمام جوانب امر را در حوزه میراث فرهنگی مد نظر قرار دهیم.

وی همچنین به مشارکت دستگاه های شهری در  احیاء بافت تاریخی یزد اشاره کرد و گفت: در طرح های مرمتی بافت تاریخی یزد بسیاری از نهادهای شهری از جمله شهرداری، شورای شهر و شرکت عمران و به سازی استان یزد مشارکت جدی داشته اند، این همکاری ها نشان از آن دارد که بافت یزد در حال احیاء شدن است.

او  تاکید کرد: در طرح های بزرگ همیشه حاشیه هایی مطرح می شود اما برای احیاء بافت تاریخی یزد باید از حاشیه ها دوری کرد و با پیگیری مباحث تخصصی به موضوعات اصلی پرداخت، چراکه این طرح نمادی از زنده سازی بافت تاریخی است و محور امیر چخماق- بعثت از لحاظ فرهنگی، شهری، مذهبی و اقتصادی به عنوان محور اصلی شهر یزد به ‌شمار می‌رود و نقش موثری در توسعه صنعت گردشگری و جذب گردشگران دارد.

وی اظهار امیدواری می کند که استان با تکمیل طرح‎‎های مرمتی و زیرساخت‎‎های گردشگری استان و تا پایان سال، میزبان خوبی برای گردشگران داخلی و خارجی استان در سال‌95 باشد.

نگاه مثبت میراث کشور به پروژه امیرچخماق

در همین حال، سید محمد بهشتی رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور، عضو شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری و رئیس کمیته ملی ایکوم ایران  و رئیس اسبق سازمان میراث فرهنگی کشورهم نظر متفاوتی دارد.

سید محمد بهشتی در گفتگو با یک سایت خبری پیرامون جداره سازی در میدان امیرچخماق معتقد است: هر اتفاقی که برای احیای میدان تاریخی امیرچخماق در شهر یزد صورت بگیرد، خوب است هرچند باید مسائل حفاظتی هم رعایت شود.
وی  در پاسخ به این سوال که نگاه شما به کلیت اجرای جداره سازی ها در این میدان تاریخی که در دوره مدیریت شما در سازمان میارث فرهنگی تصویب شده، چیست، گفت: نگاهم مثبت است و از آن دفاع می کنم.
رئیس اسبق سازمان میراث فرهنگی کشور در عین حال تاکید کرد: برای جزییات این پروژه باید از مسئولان سازمان میراث فرهنگی توضیحاتی بگیرید.
به نظر می رسد اجرای جداره های این میدان تاریخی که بر اساس مستندات تاریخی و با صرف صدها میلیون تومان کار پژوهشی از دولت اصلاحات آغاز و تا امروز ادامه داشته، نتیجه قابل تاملی برای میراث فرهنگی استان یزد داشته باشد.

معرفی امیرچخماق

مجموعه امیر چخماق، یکی از شاخص‌ ترین مجموعه‌ های تاریخی شهر یزد است که تقریباً در وسط بافت قدیمی شهر واقع شده و یکی از نقاط مهم یزد محسوب می‌شود.

امیر جلال الدین چخماق از سرداران و امرا شاهرخ تیموری و حاکم یزد با همکاری همسر خود فاطمه خاتون در جهت آبادانی یزد مجموعه ای شامل تکیه، میدان، حمام، کاروانسراها، خانقاه، قنادخانه، چاه آب سرد و از همه مهمتر مسجد امیر چخماق را بنیان نهاده است.

سنگ نصب شده در کریاس مسجد به طرف میدان، شبکه های ظریف از کاشی های معرق دور خارجی گنبد، محراب صفه اصلی با تاقنمای مقرنس کاری و … این مسجد را از نظر مرتبه زیبایی بعد از مسجد جامع قرار داده است. این بنا، مسجد جامع نو نیز نامیده شده است. این مجموعه در قرن هشتم هجری قمری بنا نهاده شده است.

در شرق میدان امیر چخماق، بازاری به نام حاجی قنبر وجود دارد. این بازار از بناهای نظام‌ الدین حاجی قنبر جهانشاهی است. این شخص که به امر جهانشاه قره قریونلو به حکومت یزد رسیده بود آثار دیگری هم در یزد بنا کرد. بعدها بر سر در بازار بنای زیبا و بلندی به اسلوب بناهای موجود در تکیـه‌ های یزد سـاخته شد.

یکی دیگر از بخش‌های دیدنی این میدان، نخل بزرگ آن است که به نخل حیدری ها نیز نامور بوده است. آن گونه که عبد الحسین آیتی گفته، پیشینه این نخل به ۴۵۰ سال پیش و "دوره صفویه" می‌ رسد.هر چند تاریخ درست ساخت نخل امیر چخماق در دست نیست اما ایرج افشار تاریخ وقف پوش سیاه پیشین این نخل که نگاره شیر و خورشید بر خود داشته را رجب ۱۲۲۹ هجری قمری (تیر ۱۱۹۳ هجری شمسی) و برابر با ۲۰۰ سال پیش نوشته است. پس وقتی پارچه روی این نخل برای ۲۰۰ سال پیش بوده، ۴۵۰ سال سن برای خود آن هم ناپنداشتنی نیست. اگر این گونه بوده باشد، می‌توان گفت هنوز خبری از حسینیه و تکیه نبوده که این نخل اینجا بوده است.

گفتنی است،تکیه امیر چخماق در سال ۱۳۳۰ هجری شمسی و با شماره ۳۸۳ و مسجد امیر چخماق در سال ۱۳۴۱ با شماره مستقل ۲۴۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیدند. همچنین این بناها و دیگر الحاقات به عنوان مجموعه امیر چخماق نیز با شماره ۲۴۱۶ به ثبت ملی رسیده‌ است.