پتروشیمی خاتم، تهدید یا فرصت؟
این روزها در شرایطی به سر می‌بریم که سخن گفتن در مورد اهمیت محیط زیست و حفظ و حراست از آن بر کسی پوشیده نیست چرا که همگان با اثرات مستقیم آن که آلودگی هوا، کمبود آب، تخریب خاک، نابودی پوشش گیاهی و جانوری را شامل می‌شود تا اثرات غیرمستقیم آن همچون افزایش بیماری‌های قلبی و تنفسی، اعصاب و روان و سرطان...
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی یزدی نیوزاهمیت مسئله محیط زیست و منابع طبیعی را می‌توان در سخنان مقام معظم رهبری دریافت، ناخوشی طبیعت ایران را می‌توان از اخبار تکان دهنده‌ای که از خشک شدن دریاچه‌ها، تالاب‌ها، قنات‌ها و رودخانه‌های کشور خبر می‌دهد هم فهمید، از آتش گرفتن و خشک شدن جنگل‌های زاگرس و غرب کشور درک کرد و آن را از نابودی هکتارها پوشش گیاهی حاصل از معدنکاوی به وضوح دید.
اینها همه، نشانه‌هایی از زخم‌هایی است که بر تن طبیعت و محیط زیست پیرامونمان رفته و می‌رود و می‌طلبد که توجه ویژه‌تری به آن شود تا از تبعات جبران‌ناپذیری که تداوم این روند در آینده به دنبال خواهد داشت، به نحوی جلوگیری شود.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) – منطقه یزد، خاتم، نام شهرستانی در جنوب استان یزد است که نامش سرسبزی و سرزندگی و نشاط را در ذهن مردم این دیار کویری تداعی می‌کند چرا که شاخص‌ترین گستره سرسبز و جنگلی استان را در خود جای داده است.
از طرفی خاتم، قطب کشاورزی استان یزد و ذخیره‌گاه سفره‌های آب زیرزمینی استان نیز به شمار می‌رود لذا تاکنون نیز کمتر مورد توجه توسعه‌گران صنعت بوده است.
البته در سال‌های اخیر بسیاری از دولتمردان با این باور اشتباه که توسعه این شهرستان محروم تنها از طریق رونق صنعت و معدن در این شهرستان اتفاق خواهد افتاد، به جان منابع طبیعی و محیط زیست این منطقه افتاده‌اند.
آنها دقیقاً زمانی که استان یزد در حال گذر از بحرانی‌ترین شرایط خود از لحاظ خشک‌سالی‌ها، آلودگی‌های زیست‌محیطی و همچنین بیماری‌ها و سرطان است، در بکرترین و پاک‌ترین بستر حیات استان تصمیم بر ساخت یک مجتمع پتروشیمی اوره و آمونیاک گرفته‌اند.
صنعتی که به اظهار کارشناسان از صنایع پرآبخواه محسوب می‌شود و در هر ثانیه بیش از ۲۰۰ لیتر از ناب‌ترین آب‌های سفره‌های زیرمینی این منطقه را خواهد بلعید و بر آلودگی‌های هوا و خاک این دیار دگر بار خواهد افزود.
صنعتی که مسئولان استان بیش از آن که بر اصل ورود آن به یزد اختلاف‌نظر داشته باشند، بر سر جانمایی آن در حال گفت‌وگو و مذاکره هستند.
آب منطقه‌ای: قادر به تأمین آب پتروشیمی خاتم نیستیم
البته مدیر عامل شرکت آب منطقه ای یزد نیز صراحتاً اعلام می‌کند که میزان آب مورد نیاز این طرح بسیار فراتر از میزان سهمیه تخصیصی آب زیرزمینی منطقه است و در ظرفیت این شرکت نخواهد بود.
"حسین غفوری" در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) – منطقه یزد، اضافه می‌کند: در دشت‌های ممنوعه آبی از جمله تمام محدوده‌های مطالعاتی شهرستان خاتم، تأمین آب به میزان بیش از ۲۵ مترمکعب در شبانه روز از منابع آب زیرزمینی برای هر واحد صنعتی، مجاز نیست.
وی میزان حجم برداشت آب شهرستان خاتم در سال آبی ۹۳-۹۲ را ۲۵۲ میلیون مترمکعب ذکر می‌کند و می‌گوید: کسری حجم مخزن شهرستان خاتم در این سال، منفی ۴۸.۶۸ میلیون مترمکعب و متوسط کسری حجم مخزن تا همین سال نیز منفی ۶۱.۲۲ میلیون مترمکعب بوده است.
غفوری با اشاره به تعداد ۶۶۸ حلقه چاه حفر شده در شهرستان خاتم، میزان افت آب سالیانه در دشت‌های هرات،- چاهک و شهریاری، مروست و کویر ابرکوه را به ترتیب ۴۷، ۱۱۰، ۵۳ و ۷۲ سانتی‌متر عنوان می‌کند.
وی با بیان این که طرح پتروشیمی خاتم برای تامین آب مستلزم خرید بیش از ۲۰۰ لیتر در ثانیه آب کشاورزی منطقه خواهد بود، تاکید می‌کند: تامین آب چنین طرح‌هایی صرفاً در صورت موافقت کمیسیون تبصره یک ماده یک (جهادکشاورزی) از طریق خرید و تغییر نوع مصرف آب کشاورزی به صنعت مقدور است.
این مسئول ادامه می‌دهد: البته شاید با ساخت و بهره‌برداری سد هرات نیز بتوان بخشی از آب مورد نیاز این طرح را تأمین کرد ولی این امر مشروط به بررسی اولویت تأمین آب این طرح در مقایسه با سایر طرح‌های صنعتی منطقه از سوی مسئولان اجرایی استان است.
وی در مورد امکان آلودگی آب‌های زیرزمینی هرات از سوی این مجتمع صنعتی نیز می‌گوید: این طرح از لحاظ مکانی و مطابق کروکی پیوست مجتمع، در قسمت ورودی دشت که محل تأمین آب شهر هرات به شمار می‌آید، واقع شده است و قطعاً با توجه به حجم و بار آلودگی بسیار بالای فاضلاب مجتمع، بستر آلودگی منابع آب زیرزمینی و به تبع آن منابع آب پایین دست نیز فراهم می‌شود.
غفوری در پایان سخنانش نیز تاکید می‌کند: سطح آب زیرزمینی در منطقه مورد نظر حدود ۶۰ متر و جنس خاک منطقه نفوذپذیر است لذا استقرار مجتمع مذکور در محل پیشنهادی که در منطقه بالادست سفره آب زیرزمینی است، به لحاظ زیست محیطی مضر بر منابع آب زیرزمینی بوده و لازم است مکان‌یابی جدید آن در محل خروجی دشت یا کفه هرات صورت گیرد.
محیطزیست: توسعه در یزد فاقد کلان‌گری است
معاون پایش و نظارت محیط زیست استان یزد هم با بیان این که طرح مذکور در مرحله ارزیابی قرار دارد، معتقد است که توسعه در یزد فاقد کلان‌گری است.
"محمد رضا کوچک زاده" در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) – منطقه یزد، با تاکید بر این نکته که توسعه یزد نیازمند سند آمایش است، تصریح می‌کند: کشورهایی که فعالیت‌شان با نگاه آمایشی بوده، امروزه وضعیت بهتری نسبت به کشورهای در حال توسعه دارند چرا که آمایش براساس ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های هر منطقه و هر استان، نسخه‌هایی را برای توسعه همان منطقه و استان تعریف می‌کند.
وی در این باره اضافه می‌کند: البته بارها برای نهایی شدن و تایید طرح آمایش به استان پیشنهاد شده ولی متاسفانه مورد توجه قرار نگرفته است و از آنجایی که طرح آمایش مصوبی در استان وجود ندارد، نمی‌توان به آن استناد کرد و براساس آن از ایجاد صنایع پرآبخواه در استان جلوگیری کرد.
فرمانداری: راه‌اندازی پتروشیمی خاتم قطعی است
با تمام این اوصاف، فرماندار خاتم با قطعی خواندن اجرای طرح مجتمع پتروشیمی اوره و آمونیاک این شهرستان، اظهار می‌کند: تاکنون پتروشیمی خاتم مجوز زمین و تخصیص آب و ساخت نیروگاه برق با ظرفیت ۳۵ تا ۵۰ مگاوات برق را اخذ کرده است.
"محمد زاده رحمانی" در این باره در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا – منطقه یزد، می‌گوید: بخشی از آب مورد نیاز این مجتمع از محل سد مخزنی هرات یا سد خوانسار و بخش دیگر از طریق تعویض چاه‌های کشاورزی به صنعتی تأمین می‌شود.
وی با اشاره به وجود چند صد چاه کشاورزی در این شهرستان که بعضاً نیز از آنها بهره‌وری لازم در بخش کشاورزی و تولید نمی‌شود، خاطرنشان می‌کند: سیاست‌گذاری شهرستان مبنی بر این است که این چاه‌ها از کشاورزی به صنعتی تبدیل شود و به هیچ عنوان چاه اضافه‌ای حفر نشود لذا با استفاده از منابع آب موجود، اضافه برداشتی از سفره زیرزمینی نخواهیم داشت.
فرماندار در مورد این که آیا در شرایط بحرانی فعلی، آب استان جوابگوی این صنعت پرآبخواه است؟ می‌گوید: سه میلیون مترمکعب از مجموع آب سد خوانسار که تاکنون ۷۵ درصد پیشرفت فیزیکی داشته برای شرب و صنعت هرات در نظر گرفته شده است و پیش بینی می‌شود که بخشی از این آب نیز برای طرح پتروشیمی خاتم تخصیص یابد.
وی در رابطه با این موضوع که اشتغال واحد‌های پتروشیمی نسبت به هزینه‌ای که برای راه‌اندازی آن می‌شود، پایین است، اظهار می‌کند: این موضوع نادرست است چرا که مجتمع پتروشیمی خاتم برای دور هزار نفر اشتغالزایی مستقیم و به ازای هر اشتغال مستقیم، سه تا چهار نفر اشتغال غیرمستقیم دارد و هدف نیز جذب نیروهای متخصص و دانشگاهی است.
زاده رحمانی در خصوص مخالفت محیط زیست و آب منطقه‌ای با راه اندازی این مجتمع، نیز عنوان می‌کند: تاکنون مخالفت این دستگاه‌ها به صورت کتبی اعلام نشده است ضمن این که اگر مخالف هستند پس چرا مجوز داده‌اند؟
به گفته وی، تاکنون مجریان طرح در انتظار نتایج مذاکرات هسته‌ای بودند ولی در حال حاضر با دو شرکت خارجی تویو ژاپن و کازاله سوئیس وارد مذاکره شده‌اند و بازدید‌های میدانی از منطقه نیز انجام شده و قرار است تا ماه آینده اظهار نظر کتبی در مورد این طرح کنند.
فرماندار خاتم با اشاره به خروجی کارخانه که مصرف داخلی و خارجی دارد، بیان می‌کند: خوراک این واحد نیز از خط لوله گاز ۴۲ اینچی ارسنجان به رفسنجان که از جنوب هرات عبور می‌کند، تامین می‌شود و یکی از علل انتخاب جانمایی فعلی طرح هم نزدکی به این خط لوله گاز بوده است.
وی با تاکید بر این که در دولت جدید هر طرح صنعتی باید حتماً پیوست زیست محیطی و سلامت داشته باشد، در مورد آلودگی‌های زیست محیطی این مجتمع، ابراز می‌کند: این طرح پیوست زیست‌محیطی دارد و تکنولوژی اجرای آن نیز به نحوی است که کمترین آلایندگی و عوارض زیست محیطی را به همراه خواهد داشت.
وی فاصله ۱۵ کیلومتری این مجتمع از شهر هرات را در صورت بهره‌گیری از تکنولوژی روز اروپا، فاصله معمولی و معقولی می‌خواند و می‌گوید: البته این فاصله در صورت استفاده از تکنولوژی‌های دیگر شاید مناسب نباشد.
فرماندار خاتم با بیان این که میانگین مناطق حفاظت شده در دنیا، ۱۰ درصد است، وسعت مناطق حفاظت شده شهرستان خاتم را ۴۰ درصد ذکر و اظهار می‌کند: این میزان چهار برابر استانداردهای بین‌المللی است.
زاده رحمانی با بیان این که در این اراضی نمی‌توان هیچ گونه فعالیت صنعتی و معدنی انجام داد، این مناطق را به نوعی عامل بازدارنده توسعه شهرستان می‌داند و پذیرش این که ۴۰ درصد از اراضی شهرستان تحت مدیریت محیطزیست باشد را صرفاً به خاطر علاقه زیست‌محیطی اعلام می‌کند.
معاون استاندار: پتروشیمی خاتم مشکل تامین آب ندارد
معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منطقه‌ای استاندار یزد هم در مورد این طرح تصریح می‌کند: بخش زیادی از منابع و مصارف آبی استان در شهرستان خاتم واقع شده و سد هرات نیز برای تامین آب مورد نیاز صنعت در دست ساخت است.
"سید علی عزالدینی" در گفت‌وگو با خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) – منطقه یزد، می‌گوید: با وجود حوزه آبریز تحت فشار(آرتزین) شهرستان خاتم و عدم بهره‌برداری از آب استحصالی آن و نیز تعهد مجری طرح در رابطه با تامین آب مورد نیاز از محل تبدیل آب بخش کشاورزی به صنعت، در این رابطه مشکلی وجود نداد.
وی این طرح اوره و امونیاک را نتیجه پیگیری‌های شش ساله استان که ماحصل آن موافقت وزارت نفت در سال ۱۳۹۰ بوده است می‌داند و می‌گوید: تامین خوراک مورد نیاز مجتمع، پیگیری تامین دانش فنی از طریق شرکت‌های مطرح خارجی صاحب لیسانس اوره و آمونیاک، درخواست واگذاری زمین از سازمان جهادکشاورزی و موافقت با تخصیص زمین در کمیته استعدادیابی جهادکشاورزی و همچنین خرید حقوق دامداران منطقه، از اقدامات انجام شده برای عملیاتی شدن این طرح تاکنون بوده است.
به گفته عزالدینی، قرارداد ارزیابی زیست محیطی این طرح نیز منقد شده و شرکت مجری نیز متعهد شده تا تامین آب طرح را از محل تبدیل آب کشاورزی به صنعت و بخشی از سد هرات انجام دهد.
وی با تاکید بر ایجاد تحول در اشتغال و ارتقای سطح در آمد عمومی منطقه در قالب این طرح، توجه به تولیدات(اوره و آمونیاک) و مصارف کشاورزی آن و استقرار این واحد بین استان‌های کشاورزی کشور، عبور خط لوله ۴۲ اینچ گاز از شهرستان خاتم به استان کرمان، قرار گرفتن در مسیر مواصلاتی استان‌های کشور و استقرار شهرستان خاتم در مسیر خطوط انتقال برق جنوب کشور و عدم وجود مشکل در تأمین برق مورد نیاز را از علل لزوم ایجاد صنعت پتروشیمی در این شهرستان برمی‌شمارد.
معاون استاندار همچنین اظهار می‌کند: با استقرار دولت تدبیر و امید و توجه به مباحث کارشناسی در سطوح ارشد مدیریتی با توجه به محدودیت منابع آبی استان، تاکنون هیچ مجوزی مربوط به صنایع پرآبخواه در استان صادر نشده است.
وی در این باره ادامه می‌دهد: استان یزد با توجه به پیشتازی 21 سال در کنکور سراسری، دارای ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های مناسبی در حوزه خدمات برتر به خصوص در حوزه سلامت و گردشگری است لذا رویکرد و اولویت توسعه استان نیز توجه به فعالیت‌های مبتنی بر علم و فناوری و خدمات برتر و گردشگری است.
عز الدینی در همین رابطه، واگذاری زمین به صنایع در داخل شهرک‌ها، پرداخت یارانه از محل کمک‌های فنی و اعتباری، انجام طرح‌های دانش بنیان و کم آبخواه را در اولویت توسعه صنعتی استان ذکر می‌کند.
جهادکشاورزی: سابقه‌ای از واگذاری زمین به پتروشیمی نداریم
البته در مورد ادعای واگذاری زمین به طرح پتروشیمی خاتم، "سید محمد موسوی" مدیر امور اراضی جهادکشاورزی استان یزد در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا – منطقه یزد، اعلام می‌کند که هیچ سابقه واگذاری زمین به پتروشیمی در جهادکشاورزی وجود ندارد و تاکنون حتی درخواستی نیز در این رابطه ارائه نشده است.
وی اظهار می‌کند: احتمالاً اگر درخواست زمینی نیز ارائه شده صرفاً در ابتدایی‌ترین مرحله تخصیص زمین و صرفاً برای جانمایی بوده و به معنای واگذاری زمین نیست.
"رضا پورتیموری" رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان خاتم هم در مورد واگذاری زمین برای پتروشیمی می‌گوید: کروکی طرح مورد تایید این اداره قرار نگرفته و برای رسیدگی به کمیسیون ماده ۱۳ امور اراضی استان ارسال شده است.
وی ادامه می‌دهد: البته زمانی پیش عده‌ای برای فعالیت در منطقه آمده بودند ولی با اخطار به انها جلوی این فعالیت گرفته شد و هرچند ظاهراً از کمیسیون ماده ۱۳ موافقت گرفته بودند ولی منابع طبیعی شهرستان تنها پاسخ استعلامی از استان را ملاک قرار خواه داد.
آنچه که در گفت‌وگوهای انجام شده قابل تأمل است، این مسئله است که واحدی به بزرگی پتروشیمی در شرایطی می‌خواهد اجرایی شود که از یک سو متولی آب استان از ناتوانی در تامین آب این طرح ولی از سوی دیگر معاون هماهنگی امور توسعه و اقتصاد استان از نبود مشکل در تامین آب آن سخن می‌گویند.
از طرفی در حالی که از یک سو فرماندار خاتم و معاون هماهنگی توسعه و اقتصاد استان از گرفتن مجوز زمین می‌گویند، مدیر امور اراضی استان و رییس منابع طبیعی شهرستان خاتم اظهارنظرهایی دیگر را مطرح می‌کنند.
واحد پتروشیمی خاتم در شرایطی می‌خواهد به یزد آورده شود که از اشتغالزایی دو هزار نفری آن گفته می‌شود در حالی که چکیده ارزیابی زیست محیطی طرح، آمار ۴۷۰ نفری را برای اشتغال در این واحد ارائه داده است.
سئوالات زیاد دیگری نیز وجود دارد این که آیا طرح اوره و آمونیاک می‌تواند به کشاورزی استان که چاه‌های آن به از کشاورزی به صنعتی تبدیل شده است، کمک کند یا خیر ؟ یا این که در حالی که دیگر استان‌ها تصمیم به کاهش سطح کشاورزی خود دارند، این طرح صرفه و توجیه اقتصادی خواهد داشت؟
به طور کلی پیگیری جواز صدور سه واحد پتروشیمی که صنعتی آبخواه محسویب می‌شود، از سوی مسئولان وقت استان در همان سالی که رهبر معظم انقلاب در سفر به استان یزد از بی‌آبی یزد به عنوان مسئله مهم آن یاد می‌کنند، چه معنایی را در اذهان متواتر می‌کند؟ و آیا چنین اقداماتی منافاتی با فریاد العطش یزدی‌ها با لزوم طرح‌های انتقال آب نخواهد داشت؟
بخش نظردهی بسته شده است..