آئین های عزاداری ماه محرم در استان یزد

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی یزدی نیوز این مراسم ها اگرچه دارای مضمون واحدی است اما به تبع اختلافات اقلیمی و حوزه های فرهنگی وجغرافیایی با نمودهای مختلفی پا به عرصه ظهور گذاشته است و مردم ایران یاد حضرت سیدالشهدا(ع) را به روش های خاص و ویژه ای گرامی می دارند.
 وکیلیان مردم شناس و پژوهشگر ادبیات شفاهی و فرهنگ عامه می گوید: مردم مناطق مختلف ایران دارای آداب و سنت های متفاوتی هستند و وضعیت آب و هوایی نیز در چگونگی اجرای آئین ها تاثیر می گذارد، به عنوان مثال در مناطق مرکزی، کویری و حاشیه کویری نخل برداری مرسوم بوده و در مناطق جنوبی عزاداری همراه با سر وصورت زدن وشیون کردن اجرا می شود . که این تفاوت ها نشان دهنده تاثیر فرهنگ و خرده فرهنگ ها در مراسم عزاداری امام حسین (ع) در مناطق مختلف ایران است.
یکی از مراسم های مذهبی و آیینی مردم استان یزد نخل بندی یا نخل گردانی است که با مفهوم تشییع پیکر مقدس سیدالشهدا(ع) در روز عاشورا برپا می شود.
مراسم نخل برداری که در اصطلاح محلی بدان نَقل نیز گفته می شود با همکاری مردم در همه مراحل مراسم از کمک مالی و تهیه چوب و دیگر وسایل آن گرفته تا کمک در تزیین، علم کردن و حمل آن در روز عاشورا برگزار می شود ،حتی در برخی موارد، زرتشتیان یزد نیز در ساختن نخل ها، همیاری و همکاری می کنند، چرا که آنها نسبت به حضرت سیدالشهدا(ع) احترام و ارادت خاصی قائلند.
دکتر اسلامی ندوشن محقق و استاد دانشگاه نخل را بی شباهت به درخت نخل می داند و بر این عقیده است که نخل شباهت بسیاری به درخت سرو دارد و سرو در فرهنگ عامه یعنی جاودانگی، رشادت، زندگی اخروی و آزادگی که یادآور روحیات و خصوصیات امام حسین (ع) است .
این محقق یزدی ادامه می دهد: در اطراف یزد رسم بر این است که درختان را وقف می‌کنند تا پس از کهنسال شدن، ساقه‌های آن‌ها را ببرند و نخل را مرمت کنند.
دکتر اسلامی ندوشن می گوید: نخل‌سازی صنعت ظریفی است که همگان از عهده آن بر نمی‌آیند و به علت اهمیت نخل و نخل‌گردانی در یزد، هم‌اکنون خانواده‌هایی در این منطقه وجود دارند که شهرت آنها نخل‌ بندی و نخل‌سازی است.
سقایی، از دیگر آداب و رسوم عزاداری محرم در یزد است. در این مراسم گروهی از نوجوانان لباس سیاه می‌پوشند و لنگ قرمزی دور کمر خود می‌بندند، آنها مشک روی دوش می گذارند و بازوبندی از قرآن‌مجید را که با پولک‌های رنگارنگ و برگ‌های فلزی نقره‌ای رنگ تزیین شده، بر کتف خود می‌بندند و در صفی منظم با ذاکر و سردسته خود هم خوانی می‌کنند. اگر محرم در فصل گرما هم باشد، یکی دو نفر در پشت صف با مشک پر از آب و یا شربت گلاب از اهل مجلس و عزاداران پذیرایی می کنند البته این رسم در روستاهای استان بیشتر وجود دارد..
آقای کریمی دیگر پژوهشگر مسائل فرهنگی و مذهبی یزد می گوید: نوحه های شورانگیز یزد و مداحان یزدی شهره عام و خاص هستند.
او می افزاید: ضرب آهنگ سینه زنی یزدی ها بصورت سه ضرب چهارضرب ،پنج ضرب ،شش ضرب وبالاتر و در برخی از محله های شهر یزد این نوحه ها با ضرب آهنگ حماسی است که در نوع خود کم نظیر است.
وی اضافه می کند: برخی افراد همچنین در دهه اول محرم بین مردم و دسته های سینه زنی و زنجیرزنی شربت و شیر و آش نیز توزیع می کنند.
آقای صادقی کارشناس مذهبی می گوید: نمایش کاروان اسیران کربلا، بازار شام و شبیه سازی شمربن ذی الجوشن، حارث و گهواره علی اصغر و همچنین اجرای تعزیه و به آتش کشیدن خیمه های فرزندان امام حسین(ع) از برنامه های عزاداران یزدی در عصر روز عاشوراست.
آقای طباطبایی دیگر کارشناس مذهبی با اشاره به برگزاری مراسم شام غریبان در این استان می گوید: در این مراسم عزاداران به یاد فرزندان اباعبدالله الحسین(ع) آرام و با دردست داشتن شمع و حرکت در کوچه پس کوچه های تاریک عزاداری می کنند.
آقای موسوی استاد تاریخ دانشگاه یزد می گوید: آیین ویژه ای هم روز سیزدهم محرم براساس یک سنت دیرینه و به یاد سومین روز شهادت مظلومانه امام حسین(ع) و یاران با وفایشان برگزار می شود.
وی می گوید: طبق این سنت در این روز که پیشینه آن به هفتاد سال قبل می‌رسد، هیاتی با عنوان بنی‌اسد درحالی که لباس سیاه بر تن دارند با در دست داشتن بیل، کلنگ و ریختن مقداری کاه بر سر به ‌یاد مظلومیت شهیدان و آمادگی برای دفن پیکر شهدای کربلا عزاداری می کنند.

تابناک یزد